Cicero

Archief van verloren kinderen

Archief van verloren kinderen – Valeria Luiselli

“Ik weet niet wat mijn man en ik op een dag tegen elk van onze kinderen zullen zeggen. Ik weet niet welke delen van ons verhaal we er ieder voor zich uit zullen pikken en voor hen zullen monteren, en welke delen we door elkaar zullen husselen en weer zullen invoegen om tot een definitieve versie te komen – al is bij elkaar zoeken, husselen en monteren van geluiden misschien wel de beste samenvatting van het werk dat mijn man en ik doen. Maar de kinderen zullen het vragen, want dat is wat kinderen doen – vragen stellen. En we zullen ze een begin, een midden en een einde moeten vertellen. We zullen ze antwoorden moeten geven, met een goed verhaal moeten komen.”

Gelijk al op de eerste bladzijde van deze roman, onder het kopje ‘gezinslexicon’ geeft de schrijfster/verteller haar ‘methodologie’ prijs. Ze zal, evenals haar metgezel (en de rest van de samenleving) ‘met een goed verhaal moeten komen’.  Dat wil zeggen verantwoording afleggen voor de zaken die zij in gang zetten en voor de manier waarop zij reageren op hun omgeving. Dat speelt op microniveau, dat van het gezin dat uit elkaar dreigt te vallen, maar evenzeer op macroniveau, dat van de samenleving. Op beide niveaus krijgen de kinderen de rekening gepresenteerd van het ‘beleid’ van de volwassenen, of dit nu ouders zijn of ministers van staat:

"Stel nou dat jij en papa er niet meer waren en wij aan ons lot waren overgelaten. Hoe zou het dan gaan?'
Een gebroken huwelijk voorin de auto, een stel wijsneuzen op de achterbank, en continu David Bowies "Space Oddity' op de speakers. In 'Archief van verloren kinderen' reist een Mexicaans-Amerikaans gezin van New York naar Arizona, op zoek naar oude verhalen, vergeten geruchten en de laatste geluiden van de Apachen.
Maar dit is niet zomaar een road novel. Want terwijl het gezin naar het zuiden reist, trekken vanuit Centraal-Amerika tienduizenden kinderen zonder ouders richting de Amerikaanse grens, op zoek naar een beter leven. Wanneer de kinderen van het gezin verdwijnen, komen de twee verhaallijnen angstaanjagend dicht bij elkaar en lijken ze met elkaar verstrengeld te raken. Het is aan de lezer een uitgang uit dit spiegelpaleis te vinden.
'Archief van verloren kinderen' is een avonturenroman, een felrealistisch sprookje en een aanklacht ineen; een must-read voor iedereen die ook maar iets meer van deze tijd probeert te begrijpen.” (Uitgeverstekst)

In recensies van het boek wordt onder meer gesproken van een “diepgravende, complexe, meervoudig gelaagde roman waarin persoonlijke, actueel-politieke en cultuurhistorische aspecten mooi met elkaar verweven zijn”.

Valeria Luiselli is een Mexicaanse auteur, en volgens mij (en vele anderen) een briljant schrijfster. Over haar debuutroman werd onder meer geschreven: Valse papierenopenbaart zichzelf als een boek dat tegen alle genres aan schopt: het is geen essay of kroniek. Nee. Wat Luisellie geschaafd en geslepen heeft tot haar debuut is een pracht van een autobiografische roman, die tegelijkertijd een glimp geeft van literatuur in haar puurste vorm.”

Ook dit Archief van verloren kinderenis zo’n grensoverschrijdende roman. Een familieroman gebaseerd op essayistisch onderzoek naar een grotere maatschappelijke (migratie-) politiek:

“Terwijl Luiselli zelf op haar green card wacht, werkt ze als tolk bij de immigratierechtbank in New York. Ze luistert naar de verhalen van honderden Latijns-Amerikaanse kinderen die zonder ouders de Amerikaanse grens zijn overgestoken en aan wie ze telkens dezelfde veertig vragen moet stellen. De antwoorden van de kinderen passen zelden binnen de lijntjes van de formulieren. Pijnlijk wordt duidelijk waar de naïeve realiteit van overheidsinstanties schuurt met de gruwelijke wereld die de kinderen ontvluchten.” (Uitgeverstekst over Vertel me het einde – een essay in veertig vragen)

Archief van verloren kinderenis soms wat langdradig en uitleggerig. Het verhaal lijkt bovendien bewust vormgegeven als experimentele roman om het ongrijpbare van een complexe maatschappelijke realiteit te weerspiegelen. Een geforceerde poging tot literatuur? De feiten slaan tenslotte al in haar essay Vertel me het einde… De toegevoegde appendices, waarin de inhoud van de verschillende archiefdozen wordt beschreven die de respectievelijke gezinsleden op hun reis in de achterbak van de auto meeslepen, doet aan de ene kant wat geforceerd ‘documentair’ aan, maar voegt wat mij betreft ook wel iets wezenlijks toe. Met name de onderweg door de jongen gemaakte polaroid foto’s zijn intrigerend, en geven toch een extra dimensie aan de beschreven reis.

Wellicht zal Archief van verloren kinderengeen tijdloos meesterwerk blijken. Het is wat mij betreft wel een heel mooie poging van de auteur om de (haar!) hedendaagse werkelijkheid te verbeelden.