Cicero

Aurelia

Gérard de Nerval - Aurelia

“Aurelia, door Nerval enkele dagen voor zijn zelfmoord in 1855 voltooid, beschrijft de aangrijpende geschiedenis van zijn geestesziekte. Nerval werd gedurende zijn korte leven herhaaldelijk in een inrichting opgenomen en besloot op aanraden van zijn arts zijn dromen en hallucinaties op schrift te stellen. Zo ontstond een uniek document humain, waarin Nerval een even lucide als verontrustend verslag geeft van zijn waanzin, zijn wanhoop en zijn tragische liefde voor Jenny Colon, een Engelse actrice die als Aurelia terugkeert in zijn ‘persoonlijke mythologie’.

Aurelia is een sleuteltekst in de laat-Franse romantiek, die meer nog dan de poëzie van Baudelaire een ‘nieuwe huiver’ creëert. Tegelijkertijd kan deze novelle worden beschouwd als een van de eerste surrealistische geschriften, waarin buiten de beperking van de rede een hoogsteigen mythologie wordt geschapen. Dit eenzame boek, geschreven op een verre ster, zal ook nu nog weten te ontroeren en te verbijsteren.”

Zo staat het in de begeleidende tekst van de uitgever. Verontrustend is de tekst van Aurelia zeker, omdat zij laat zien hoe smal en onstabiel de scheidslijn is tussen realiteit en waanzin. En prachtig, zoals Nerval beschrijft hoe hij balanceert op dit dunne koord:

“Ik liep terug door de Rue Saint-Honoré en had medelijden met de verlate boeren die ik tegenkwam. Bij het Louvre aangekomen liep ik tot aan het plein, waar me een zonderling schouwspel wachtte. Door de wolken die razendsnel door de wind werden voortgedreven zag ik verscheidene manen met grote snelheid voorbijschieten. Ik dacht dat de aarde haar baan had verlaten en als een schip zonder masten door het firmament doolde, waarbij ze nu eens dichterbij, dan weer verder van de sterren af raakte, die beurtelings grote en kleiner werden. Zo’n twee à drie uur aanschouwde ik deze chaos; toen ging ik richting de Hallen. De boeren droegen hun waren naar binnen, en ik zei bij mezelf: ‘Wat zullen ze vreemd opkijken als ze merken dat er geen eind komt aan deze nacht!...’ Toch blafte hier en daar een hond en kraaiden er hanen.”  (p.54-55)

De hele novelle beschrijft de constante afwisseling van de waandenkbeelden en realiteitszin bij de auteur. Daarmee weet hij de krankzinnigheid angstig dichtbij de lezer te brengen. Zo ervaar ik het althans. De slotalinea toont aan dat Nerval er alles aan gedaan heeft om zijn waanzin te overwinnen met de verwoording daarvan:

“Dit zijn de wonderlijke gedachten die dit soort ziekten teweegbrengen; ik herkende bij mezelf dat ik ook bijna zo’n vreemde overtuiging was toegedaan. Door mijn behandeling had ik allengs weer de genegenheid van mijn vrienden en verwanten herkregen, en ik was nu in staat met meer verstand te oordelen over de waanwereld waarin ik enige tijd had verkeerd. Hoe het ook zij, ik ben gelukkig met de inzichten die ik heb verworven, en ik vergelijk deze reeks beproevingen die ik heb doorstaan met wat in de Oudheid stond voor een afdaling in de onderwereld.” (p.75)

Een prachtige, louterende afsluiting van het geschrift. Helaas heeft de schrijver deze laatste woorden niet lang overleefd. Alles bij elkaar maakt het van  Aurelia een huiveringwekkend, maar tegelijkertijd bloedstollend mooi verslag van de waanzin…