Cicero

C

Tom McCarthy - C

                     Als je aan een boek begint met een verkeerd verwachtingspatroon, dan is het erg moeilijk om dit tijdens het lezen bij te stellen. Ik was min of meer in de overtuiging dat dit boek een postmoderne oefening was, opgebouwd uit citaten uit vroegere literatuur… Zo had ik dat uit de recensies begrepen, en daarop had ik mij dan ook helemaal ingesteld. Als een soort van buitenaards wezen las ik daarom de eerste hoofdstukken van het boek: ik miste blijkbaar alle ‘citaten’, ik zag alleen maar een rechtlijnig, eendimensionaal verhaal zich voor mijn ogen afspelen…
De citaten kwam ik pas veel later tegen, ongeveer halverwege het verhaal, wanneer er letterlijk verwezen wordt naar en geciteerd wordt uit gedichten van Shakespeare en Hölderlin, maar ook die citaten ontstijgen het eendimensionale niet…

Met enige overdrijving misschien kan Tom McCarthy’s “C” op de volgende kinderlijke wijze worden samengevat:

“Toen en toen werd Serge geboren;
- en toen bracht hij zijn jeugd door op het landschap van zijn ouders, samen met zijn zusje;
- en toen ging zijn zusje dood;
- en toen kreeg Serge maagklachten, en ging hij naar een kuuroord;
- en toen werd het oorlog, en werd hij oorlogsvlieger;
- en toen was de oorlog voorbij, en ging hij in Londen wonen waar hij niet echt zijn draai kon vinden;
- en toen ging hij naar Egypte;
- en toen ging hij dood…”

De hoofdpersoon van C, Serge Carrefax, is een opgroeiende jongen met een obsessie voor radiogolven, tot in het absurde toe. Die radiogolven zijn een constante die eigenlijk elke fase van zijn leven vorm geven, en daarmee ook overduidelijk de rode draad in het verhaal zijn. Zonder die rode draad houd je weinig meer over dan een aantal losse episodes uit een leven, waarin de schrijver weinig spanning of verband heeft weten te brengen.

Emmi Schumacher (boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel) vat het probleem van C als volgt samen:
“Het ontwikkelen van een strak, duidelijk plot en het uitdiepen van personages was voor McCarthy blijkbaar minder — misschien wel te weinig — van belang. De gebeurtenissen volgen elkaar op zonder echt met elkaar in verbinding lijken te staan, terwijl de meeste personages om Serge heen spoedig na hun verschijning weer in de statische achtergrond van de roman verdwijnen. De enige rode draad in de roman is de alom aanwezige energie, die Serge constant probeert te peilen. Om betekenissen te achterhalen is ook de lezer veroordeeld tot de continue poging het grotere geheel te overzien. Tot het interpreteren van signalen, het ontrafelen van codes.”

De belangrijkste ‘code’ uit C is (wat mij betreft) waarschijnlijk de letter ‘c’:
“ ‘En wat hebt u gevonden’, vraagt Serge.
‘De letter; de C’
‘Wat is C?’
‘Carbon: basiselement van het leven.’ “ (p.419)
C, en dus de titel van het boek, staat dus voor ‘basiselement van het leven’: dat is blijkbaar wat McCarthy in zijn roman heeft willen blootleggen… Maar C staat voor carbon, en verwijst dus ook naar het carbonpapier waarmee de ‘doorslagen’ worden gemaakt van de vruchteloze rapporten die Serge schrijft in dienst van de geheime dienst, en die daarmee aan het ‘basiselement van het leven’ weinig levensvatbaarheid meegeven....
Wellicht is die laatste betekenis ook een goede typering voor de roman, hoewel ik niet kan ontkennen dat er een aantal mooie beschrijvingen in staan.