Cicero

Cannery Row

John Steinbeck - Cannery Row

“Cannery Row in Monterey in Californië is een gedicht, een stank, een knarsend geluid, een symfonie van licht, een kleurschakering, een levenswijze, een heimwee en een droom. Het is het opgehoopte en overal verspreid liggende blik en ijzer en roest en versplinterd hout, brokkelig plaveisel en open stukken met onkruid begroeid en rommelhopen, sardinefabrieken van gegolfd plaatijzer, kleine kroegjes, eethuizen en bordelen, kleine volgepropte kruidenierswinkeltjes, laboratoria en krotten.

De bewoners bestaan uit ‘sletten, souteneurs, dobbelaars en hoerenkinderen’ zoals men wel zegt en waarmee men dan bedoeld ‘Jan en Alleman’.  Maar bekeken vanuit een andere gezichtshoek, had men ook kunnen zeggen: ‘Heiligen en engelen en martelaren en van-God-gewijde mensen’ en men zou precies hetzelfde hebben bedoeld.

(…)

Hoe kunnen wij de poëzie, de stank, het knarsende lawaai – de symfonie van licht, de kleurschakering, de levenswijze en de droom – uitbeelden tot een stuk levende werkelijkheid? Wanneer men zeedieren verzamelt, dan zijn er bepaalde platte wormen, zo week, dat het bijna niet mogelijk is om ze in hun geheel te vangen, omdat zij dan zouden breken en bij aanraking in stukken uiteenvallen. Men moet ze liever uit eigen beweging uit het modderige slib laten kruipen op het lemmet van een mes en ze dan heel zachtjes oplichten en laten glijden in een fles met zeewater. En misschien zou men ook op deze wijze dit boek moeten schrijven – de bladzijden openleggen en het proza en de poëzie uit zichzelf laten binnenkruipen.”

Zo beschrijft John Steinbeck zijn ‘project Cannery Row’ in zijn voorwoord bij het boekje. En met deze woorden schetst hij de vertederende, humoristische en bovenal filosofische sfeer, waarin Dora, Lee Chong, Hughie en Doc met en voor hun buurtgenoten van het leven een rommelig feest maken. Het is een ode aan het ‘kleine leven’, en een pareltje van levenslust. Het is fictie, maar wel gebaseerd op bestaande mensen en gebeurtenissen, het leven aan de rafelrand van de visverwerkingsindustrie. Ik vind het prachtig!

Mijn 'eerste indruk' (uit 2012) is tien jaar later nog eender, als ik dit poëtische werkje ten tweede male lees. Nu lees ik het aansluitend op Tortilla Flat. Beide verhalen zijn geschreven in Steinbecks kenmerkende 'naturalistische/sociaal-realistische' stijl, verhalend over arme mensen uit de arbeidersklasse, of - meer nog - over de mensen daarnaast, de 'outlaws' of hoe je ze ook wilt noemen. De 'onaangepasten', de mensen aan de rafelranden van de samenleving.

De eerste keer - tien jaar terug - las ik Cannery Row aansluitend op het "Drieluik Amerika" (“Amerika eenhoog”, “Reizen met Charley” en “Reizen zonder John” – zie de besprekingen elders op deze site). Ik werd erop geattendeerd door Geert Mak, die aan deze novelle een hoger waarheidsgehalte toekende dan aan Travels with Charley:

"Fictie of niet, de meeste van Steinbecks hoofdpersonen in Monterey hebben echt bestaan, en de meeste gebeurtenissen in Cannery Row hebben ook in werkelijkheid plaatsgevonden. Er werd inderdaad, om Ed Ricketts aan proefdieren te helpen, een grote kikkerjacht gehouden, en er woonden mensen in de oude buizen en ketels die naast de fabrieken lagen te roesten. De novelle is in dat opzicht de tegenhanger van Travels with Charley: het is grotendeels non-fictie, verpakt als fictie." (Reizen zonder John p.405)

“Het was één grote ode aan het doelloze bestaan, het leven omwille van het leven – en in die afwijzing van Grootse Levensdoelen was het een buitengewoon on-Amerikaans, misschien zelfs anti-Amerikaans – boek.”

Aldus Geert Mak (Reizen zonder John p.410). Die laatste opmerking laat ik  - voor wat die waard is – geheel voor zijn rekening…