Cicero

De Gewichtlozen

Valeria Luiselli - De gewichtlozen

“'De gewichtlozen' is het verhaal van een jonge redactrice in New York, die research doet naar het merkwaardige leven van Gilberto Owen - een Mexicaanse dichter die bijna een eeuw eerder in dezelfde metropool woonde en werkte. Maar hoe dieper ze in diens leven en werk duikt, hoe meer parallellen er tussen de twee blijken te zijn. Zo veel, dat hun verhalen uiteindelijk in elkaar lijken op te gaan.” (uitgeverstekst)

Valeria Luiselli is een jonge Mexicaanse schrijfster (van Italiaanse afkomst) die debuteerde met haar fascinerende verhalenbundel  Valse papieren. De gewichtlozen is haar eerste ‘roman’. In vergelijking tot Valse papieren valt deze roman (mij) wat tegen: ik mis de puurheid en de onbevangenheid uit haar eerste werk. Die is er natuurlijk nog wel, getuige onderstaand citaat, maar die wordt ondergeschikt gemaakt aan het ‘verhaal’, en juist het ontbreken van zo’n verhaal maakte Valse papieren zo verfrissend. Het citaat:

“Ik schreef brieven aan mijn bekenden waarin ik ze vertelde over mijn wandelingen, over mijn benen die ik in grijze kousen had gestoken; over mijn lichaam gehuld in een rode jas met diepe zakken. Ik schreef brieven over de koude wind die diezelfde benen streelde en vergeleek de ijskoude lucht met de stoppels van een slecht geschoren baard, alsof ik met de lucht en een paar grijze benen die de straten afliepen literair materiaal in handen had.” (p.11)

Luiselli stelt zich in deze roman een nogal ingewikkeld doel: “een verticale roman, horizontaal verteld. Een verhaal dat je van onderaf moet bekijken, zoals Manhattan vanuit de subway” (p. 167). Zij wil een verhaal construeren dat zowel van binnen naar buiten kijkt (de visie van de levenden) als van buiten naar binnen (de visie van de doden). In de loop van haar roman gaan deze perspectieven steeds meer door elkaar heen lopen, zodat je vaak niet duidelijk meer kunt onderscheiden wie nu eigenlijk de ‘verteller’ is: de dode dichter of de levende schrijfster:

“De vertelster ontdekt dat terwijl ze een verhaal in elkaar rijgt het weefsel van haar werkelijkheid versleten raakt en breekt. De vezel van de fictie begint aan de werkelijkheid te tornen en niet vice versa, zoals dat zou moeten zijn.” (p. 79)

In mijn waardering van De gewichtlozen ben ik wat dubbel, merk ik. De ‘terloopse’ opzet spreekt mij wel aan, evenals de humor in (bijvoorbeeld) de commentaren van “het middelste kind” (van de twee kinderen die de vertelster heeft). Ook het verwarrende vertelperspectief wekt aan de ene kant irritatie op, maar vind ik aan de andere kant ook weer uitdagend… Kortom, ik weet eigenlijk niet of ik deze ‘roman’ nu goed of slecht vind.

----

Bovenstaande bespreking schreef ik in 2014. Nu - 2023 - herlees ik het boek. En wat blijkt: zowel het boek als mijn mening daarover zijn niet veranderd. Dat is toch vreemd, zeker omdat het juist deze 'roman' betreft...