Cicero

De Golden Gate

Vikram Seth - De Golden Gate

Uit bewondering voor Poesjkins Jevgeni Onegin heeft Vikram Seth zich – naar eigen zeggen - gewaagd aan een ‘roman in verzen’. Seth heeft zelfs de ‘Onegin stanzas’ gebruikt voor zijn verhaal (sonnets written in iambic tetrameter, with the rhyme scheme following the unusual ababccddeffegg pattern of Eugene Onegin – Wikipedia). In zijn voorwoord bij de Nederlandse vertaling zegt de schrijver benieuwd te zijn naar de reacties op dit teruggrijpen naar de verouderde vorm van de ‘roman in verzen’; of dit zal worden opgevat eerder als een soort curiosum dan als een echte romanvorm...

Om te beginnen, kort en krachtig:
De Muze Heil, dat is bon ton.
Zo rond het jaar 1980
Was er een man, hij heette John.
Pas zesentwintig, maar een naam reeds
Op zijn terrein, geslaagd, eenzaam steeds,
Werd hij eens ’s avonds, vlak bij huis,
In Golden Gate Park per abuis
Onthoofd haast door een onnauwkeurig
Geworpen frisbee, en hij dacht:
‘Wie mist mij, als mij onverwacht
zoiets gebeurt? Geen mens!’ En, treurig,
schonk hij zijn aandacht maar terstond
aan zaken, lager bij de grond.
(De Golden Gate 1.1)

Het verhaal speelt zich af in de tachtiger jaren van de vorige eeuw, en is gesitueerd in San Francisco. Het vertelt over de lotgevallen van een aantal jonge mensen en hun onderlinge relaties. Wat mij betreft is eerder het verhaal gedateerd dan de romanvorm waarop Seth teruggrijpt. Het tachtigerjaren pacifisme bijvoorbeeld, waaraan relatief erg veel aandacht en dichtregels wordt besteed, vind ik in zijn gedateerdheid van een slaapverwekkende saaiheid. Veel mooier zijn Seth’s beschrijvingen van de stad San Francisco, de baai, en de Golden Gate brug: hier sluit de inhoudelijke lofrede op het onderwerp naadloos aan bij de gekozen versvorm.

Maar om terug te komen op de openingsstrofe: vergelijk die eens met de opening van Jevgeni Onegin, waarin Poesjkin op cynische, maar tegelijk ook superieure wijze zijn verhaal begint:

“Mijn oom, die heel beginselvast is,
ligt nu op sterven – slim bedacht:
doordat hij elk van ons tot last is
krijg je respect. Ziekzijn geeft macht.
Een les voor velen! Onbetaalbaar!
Maar goeie God! Dit is niet haalbaar,
Dat dag en nacht maar zitten bij
Een zieke! Geen momentje vrij!
O! Wat een lage streek van ’t leven!
Attent zijn voor een bijna-lijk!
Je schikt zijn kussens eens gelijk,
Je komt hem sip zijn drankje geven,
Je zucht en zucht, en denkt: wanneer
Haalt jou de duivel toch een keer?”
(Jevgeni Onegin I-1)

Het aanroepen van de Muze, zoals dat bij de klassieken tot de standaard formulering behoorde bij de aanvang van een dichtwerk, en door Seth – in navolging overigens van Byron – licht humoristisch teruggebracht wordt tot een afgeraffelde formule om ervan af te zijn, wordt door Poesjkin in eerste instantie helemaal weggelaten. Pas tegen het eind van het boek maakt hij er even tijd en plaats voor vrij:

(...) Ik smeek deswege:
“O Muze van het Epos! Zegen
de lange zware arbeid die ‘k
besteed aan deze excentriek,
mijn kameraad. Geef mij een vaste,
getrouwe staf, opdat ik niet
verdwale buiten Uw gebied!”
Ziezo! Dit was wat mij belastte;
Zo deed ik de klassieken recht:
Een laat begin, maar ’t moest gezegd.
(Jevgeni Onegin VII-55)

Dat typeert het verschil tussen een literair genie en een begenadigd navolger:... Seth gebruikt als stijlmiddel “de lichte, ongedwongen, humoristische toon en de natuurlijke dictie” die wij kennen uit Jevgeni Onegin (zie mijn bespreking van dit boek), zijn verhaal loopt in grote lijnen parallel aan dat van Poesjkin, en eigenlijk is de hele Golden Gate een soort twintigste-eeuwse kloon van Jevgeni Onegin. Dat is op zich niet erg, want het geeft in zijn tijd een verfrissende benadering van de roman. Al moet ik toegeven dat ik De Golden Gate – juist door die te sterke navolging van het bewonderde origineel – eerder beschouw als curiosum dan als een ‘echte’ romanvorm.

Dit eerbewijs, geloof me maar
Is slechts een kleine afbetaling
Voor al wat gij daar, uur na uur,
Aan vreugd en stimulans uit puurt,
Uit Jonkers prachtige vertaling:
Poesjkins Onegin zij geloofd
Die stijgt u rechtstreeks naar het hoofd
(De Golden Gate 5.5)