Cicero

De Thibaults

Roger Martin du Gard - De Thibaults

“In 1922 verscheen in Frankrijk het eerste deel van Roger Martin du Gards meesterwerk Les Thibault. Deze grote romancyclus beschrijft aan de hand van het leven van twee broers de sociale en morele ontwikkeling van de Franse bourgeoisie tijdens de belle époque. In 1937 ontving Martin du Gard voor dit werk de Nobelprijs voor Literatuur.

De broers Antoine en Jacques groeien op in Parijs in de roerige jaren na de eeuwwisseling, in een katholiek bourgeoisgezin met een dominante vader, Oscar Thibault. Antoine, de oudste, is een bevlogen arts en wetenschapper die opgaat in zijn werk en een keurig uitgestippelde weg lijkt te volgen. Zijn jongere broer Jacques is rebels en opvliegend en droomt ervan schrijver te worden. De ontdekking van Het grijze schrift waarin hij onder de les met zijn vriend Daniel de Fontanin zielenroerselen uitwisselt, leidt ertoe dat hij naar een verbeteringsgesticht wordt gestuurd.” (uit de uitgeverstekst)

Het verhaal volgt de verdere lotgevallen van beide broers, en van een aantal bijfiguren in de roman, in een min of meer chronologische volgorde. De variatie moet komen uit de regelmatige verschuiving van de focus van de verteller. Afwisselend worden Jaques, Antoine, of andere personages één of meer hoofdstukken lang gevolgd, en wordt het verhaal vanuit hun perspectief verteld.

Bij de verschijning van het eerste deel van de Nederlandse vertaling heeft de roman lovende recensies gekregen in toonaangevende dagbladen als NRC en De Volkskrant.

De schrijver wordt opgehemeld tot het statuur van Tolstoi. In zijn voorwoord bij de vertaling schrijft Maarten ’t Hart dat hij niet begrijpt waarom deze schrijver en roman achtergesteld worden bij de romancyclus Op zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust. Het is nogal wat…

Ik heb nu het eerste deel van De Thibaults gelezen (het tweede deel is nog niet in vertaling verschenen), en moet constateren dat ik niet kan delen in de euforie over deze roman. Bij tijd en wijlen is die meeslepend geschreven, maar er komen ook veel passages in voor waarin de stijl (volgens mij) abominabel is, soms zelfs tenenkrommend. Ook wappert het verhaal alle kanten op, zonder dat die uitweidingen, afdwalingen, echt functioneel worden. Misschien dat het tweede deel uitkomst biedt, tenslotte wist ook Proust mij pas met zijn zevende en laatste deel van zijn romancyclus definitief te overtuigen van de geweldige cyclische samenhang van zijn verhaal. Maar de schoonheidsbeleving die ik regelmatig had bij het lezen van Op zoek naar de verloren tijd ervaar ik niet bij het lezen van De Thibaults, om maar wat te noemen…

Daarmee wil ik niet zeggen dat het een slecht boek is. Ik heb het over het algemeen met plezier gelezen, bijna 900 bladzijden lang. En waarschijnlijk zal ik het tweede deel na verschijnen ook lezen. Alleen de echte euforie ontbreekt.

Naschrift: de recensie in De Volkskrant  had ik niet echt gelezen toen ik bovenstaande schreef. Ik had alleen gezien dat het boek 5 sterren kreeg, en dat er ook een vergelijking met Tolstoi gemaakt werd. Als ik deze recensie nu lees, zie ik dat de schrijver daarvan (Martin de Haan) een groot deel van mijn bezwaren tegen de roman blijkt te delen, en ook zijn reserves heeft bij de stijl van Martin du Gard, waardoor zijn waardering voor de roman mij veel realistischer in de oren klinkt:

“Er is iets heel aangenaam moderns aan De Thibaults, de achtdelige familiesaga die Martin du Gard publiceerde van 1922 tot 1940. Het zit hem niet in de stijl, die af en toe behoorlijk melodramatisch kan zijn. Ook niet echt in de algehele opzet, die vaak draait om schetsmatige contrasten waaraan de werkelijke wereld zich weinig gelegen laat liggen.”

De recensent vergelijkt de roman vanwege de af en toe knullige schrijfstijl met een ‘jongensboek’, en concludeert vervolgens:

“Een vergeten en herontdekt meesterwerk is het boek zeker niet, maar dat is nu juist de charme ervan. Roger Martin du Gard is een schrijver die ons eraan herinnert dat de literatuur niet alleen uit grote meesterwerken bestaat, maar ook uit boeken die in al hun bescheidenheid precies doen waar kunst voor bedoeld is: verwondering wekken, ogen openen, inzicht bieden.”

Kijk, dat lucht op. Want af en toe heb ik het idee dat het aan mij ligt dat ik niet mee kan gaan in een schijnbaar algemene euforie over een nieuw of herontdekt meesterwerk. Nu zie ik dat ik gelukkig niet de enige ben die zijn bedenkingen heeft bij deze roman. Wat mij natuurlijk niet mag beletten om toch het tweede deel te gaan lezen, want ik ben benieuwd hoe de schrijver alle losse eindjes uit dit eerste deel al dan niet bevredigend weet te verbinden.