Cicero

De Val

Albert Camus - De Val

“Jean Baptiste Clamence, een gevierd advocaat, vertelt in een monoloog aan een onbekend iemand in een Amsterdamse kroeg hoe er in zijn leven een radicale omwenteling heeft plaatsgevonden. In Parijs, zegt hij, was hij als een rechter die iedereen en alles naar zijn hand kon zetten: een soort super-mens. Toen een vrouw zich in de Seine stortte (La chute, de val…), kon hij het niet opbrengen haar te redden. Hij ziet vanaf dat moment in dat zijn vorige leven een grote hypocrisie vertoonde, wat hij daarna scherp is gaan analyseren. Als zodanig gaat hij zich ook gedragen en raakt daardoor aan lager wal. In deze ontmaskering zet Camus (1913-1960; Nobelprijs 1957) het beeld neer dat hij heeft van de mens; het verhaal is de verbeelding van Camus' mensbeeld. Het boek vereist daardoor aandachtige lezing en enige wijsgerige belangstelling.”
(Biblion recensie)

Dit vind ik een mooie, bondige samenvatting van De val:

“Van het moment af, dat ik geroepen werd op die avond – want zo was het, ik werd werkelijk geroepen – moest ik een antwoord geven, of althans proberen een antwoord te geven.” (“A partir du soir où j’ai été appelé, car j’ai été appelé réellement, j’ai du répondre ou du moins chercher la réponse.”)*

Daar heb ik niet veel aan toe te voegen, buiten een tweetal zaken die mij opvielen aan deze roman:

De eerste is de locatie waar het verhaal zich afspeelt. Camus blijkt de stad Amsterdam en omgeving goed te kennen, want hij beschrijft niet alleen de Zeedijk, waar de kroeg gesitueerd is van waaruit de advocaat zijn missie voert, maar ook een overtocht over het mistige IJ, en een aantal andere wandelingen door de stad. De sfeer is ‘echt’ Hollands, tot aan de drank toe:

“Gelukkig dat we tenminste de jenever nog hebben, enig lichtpuntje in al deze duisternis.”

Echt positief beschouwt de auteur het Hollandse landschap niet:

“Vindt u dit niet een van de mooiste voorbeelden van een negatief landschap, die u ooit hebt gezien? Kijk, links ziet u een grote hoop as, wat ze hier een duin noemen, rechts de grijze dijk, aan onze voeten een vaal strand, voor ons de zee, die er hier uitziet als goor waswater en boven ons een oneindige, grauwe lucht, waarin het water wordt weerspiegeld. Werkelijk, het is een prachtig voorbeeld van een hel zonder vuur.”

Letterlijk staat er “Un enfer mou, vraimant!” (een vochtige hel)… Maar het mooist vind ik in deze passage de weerspiegeling van het water in de lucht, in plaats van andersom: “le vaste ciel où se reflètent les eaux blemes”…

De tweede opmerking die ik moet maken is dat De val in de categorie ‘ideeën-roman’ valt, waarin het eerste doel van de schrijver is om zijn opvatting over ‘het leven’, ‘de wereld’, of wat dan ook duidelijk te maken. Ik houd er niet van om deze opvattingen zo expliciet te krijgen voorgekauwd. Veel liever lees ik een boek waarin ik vrij gelaten word om mijn eigen conclusies te trekken. Een roman zoals De vreemdeling, ook van Camus, waaraan weliswaar een duidelijk onderliggend thema ten grondslag ligt, maar waar dit eerder wordt verbeeld dan expliciet verwoord…

* Schat mij niet te hoog in: ik heb dit boek slechts gedeeltelijk in het Frans gelezen, de rest in vertaling…