Cicero

De autonauten

Julio Cortázar & Carol Dunlop

De autonauten van de kosmosnelweg

De bekende destijds in Parijs wonende Argentijnse schrijver Julio Cortázar en zijn schrijvende/fotograferende Canadese vrouw Carol Dunlop vatten in 1978 het plan op om langs de autosnelweg van Parijs naar Marseille te reizen zonder van de weg af te gaan, overnachtend op de parkeerplaatsen en in motels. Dit plan realiseerden zij met een kampeerbusje van 23 mei tot 23 juni 1982 en dit boek bevat het relaas van hun 'expeditie'. Als echte ontdekkingsreizigers houden zij van dag tot dag een reisjournaal bij gevolgd door een 'wetenschappelijk' verslag van hun bevindingen langs de snelweg, afgewisseld door korte beschouwingen over het reizen, over hun liefde, over vriendschappen, boeken, etc., verlucht met vele foto's en tekeningetjes. Zij hanteren een speelse stijl met een mengsel van zachtmoedige humor en tederheid.

Een bijzondere dimensie verkrijgt het boek als men weet dat de beide schrijvers kort na deze reis zijn overleden. (NBD/Biblion recensie)

Ik ben niet zo’n fan van het werk van Cortázar. Ik vind het moeilijk te omschrijven wat precies mij er niet aan bevalt, maar op de een of andere manier klikt het niet tussen ons. Toen ik werd geconfronteerd met de nieuwe (Nederlandse) uitgave van De autonauten van de kosmosnelweg had ik dan ook ernstige twijfels of ik nog een poging wilde wagen om hem te lezen. Het project zelf echter – een maand op de snelweg Parijs – Marseille en daarop alle parkeerplaatsen aandoen en beschrijven – vond ik dermate fascinerend dat ik het boek toch gekocht en gelezen heb.

“Tot de zomer van 1978, o bleke, koene lezer, behoorden wij die dit schrijven tot dat ras stervelingen dat de snelweg neemt om wat hij lijkt te zijn: een hoogst ingenieuze, moderne constructie, die de reizigers, opgesloten in hun capsule op vier wielen, toestaat een makkelijk op de kaart verifieerbaar en meestal tevoren bedacht traject af te leggen in een minimum aan tijd en met een maximum aan veiligheid.” (p.28)

Enerzijds spreekt hier voor mij een heldere probleemstelling uit, maar gelijk ook zet ik mijn stekels op als ik word aangesproken met “o bleke, koene lezer”. Precies daar wringt het: ik wil niet op zo’n infantiel toontje worden aangesproken. Zoals ik het ook van onverteerbare klefheid vind getuigen als de schrijvers het over zichzelf en elkaar hebben in benamingen als “beertje” en “wolf” … Die tweeledigheid blijft mij het hele reisverslag achtervolgen: aan de ene kant het kinderlijke gezwets van twee mensen die een nogal doorzichtig toneelspelletje spelen, waarmee ze elkaar en de lezer proberen te verleiden, en anderzijds de heldere en trefzekere karakteriseringen van hun onderneming:

“”Eentonigheid op de parkeerplaatsen? Ons komen ze met de dag afwisselender voor, wij voelen en beleven ze als microkosmossen waarop iedere dag onze rode capsule landt als op onbekende planeetjes.” (p.335)

Naarmate hun verhaal vordert, en de eigenheid van elke parkeerplaats zich verder uitkristalliseert, slagen de auteurs er beter in om mij over mijn ergernissen heen te zetten en mij bij hun verhaal te betrekken. Al blijft er altijd een latent ongenoegen sluimeren, dat bovendien voortdurend gevoed wordt door de abominabele (druk-) kwaliteit van de vele zwart-wit foto’s. Vaak is hierop het onderwerp nauwelijks herkenbaar, en blijven er slechts slechte kiekjes (van) over, waarop bovendien de auteurs zelf (met name Cortázar) tot vervelens toe een prominente plek innemen. Als vakantieserie voor privédoeleinden zal dit nog wel te pruimen zijn, maar als fotoverslag voor een groter publiek absoluut niet.

In deze ambivalente houding heb ik het hele boek doorgewerkt, en mijn eindoordeel zou wellicht negatief zijn uitgevallen als niet Cortázar in zijn naschrift melding maakt van het overlijden van zijn partner Carol Dunlop, kort na de voltooiing van hun reis. Daarmee plaatst hij het hele project in een totaal ander perspectief: dat van een verloren (ge)liefde, en voegt hij achteraf een extra dimensie toe die van de hele reis een soort voorspel maakt tot deze dramatische ontknoping. Als ik dit lees kan ik – met terugwerkende kracht – ineens veel meer hebben van hun intieme gekoer onderweg…