Cicero

De bijenkorf

De bijenkorf – Camilo José Cela

“Madrid tijdens de winter van 1942. De kleine burgerij vegeteert in koffiehuizen en bordelen; het leven sleept zich voort in de monotonie van onbeduidende conflicten en schaarse momenten van geluk. Een bonte stoet van Madrilenen trekt voorbij – biddend, ruziënd, roddelend, de liefde bedrijvend…” (uitgeverstekst)
Cela licht twee dagen uit dit leven en laat een bonte mengeling van personages de revue passeren in een aaneenschakeling van beelden, momentopnames, korte intermezzo's, schetsen en impressies, wat een caleidoscopisch verhaal oplevert over de zelfkant van het naoorlogse Madrid. Er is geen centrale figuur, die de roman overheerst: geen architectonische opbouw, geen dwingende climax, die tot een ontknoping voert, maar de korte, zeer realistische verhalen worden zo met elkaar vervlochten, dat ze toch een volledig geheel vormen:

“Deze roman van mij wil niet méér zijn – maar voorwaar ook niet minder – dan een stuk leven dat stap voor stap, zonder terughouding, zonder vreemde tragedies, zonder barmhartigheid verteld wordt, zoals het leven nu eenmaal verloopt, precies zoals het leven verloopt, of wij het nu prettig vinden of niet. Het leven is datgene wat leeft – in ons of buiten ons -; wij zijn niet anders dan zijn vervoermiddel, zijn excipiens zoals de apothekers zeggen.” (Uit het voorwoord bij de eerste druk van La Colmena / De bijenkorf). Het is een vorm van documentair realisme, in Spanje het objetivismo genoemd.

Tal van secundaire figuren - meest arme, meelijwekkende wezens - worden in hun alledaagse, vaak tragikomische voorvallen beschreven, wegkwijnend in een seksuele en sociale ellende:

“De klant rookt door. Hij heet Mauricio Segovia en is telefoonbeambte. Ik zeg dit alles omdat hij misschien later nog eens opduikt. Hij is ongeveer achtendertig of veertig jaar, heeft rood haar en het gezicht vol zomersproeten. Hij woont ver weg, bij de Paseo de Atocha en heel toevallig kwam hij hier in de buurt. Hij liep achter een meisje aan, dat plotseling – zonder dat Mauricio nog had kunnen besluiten haar aan te spreken – een hoek omsloeg en de eerste de beste portiek binnenging.” (p.26)

Cela verlustigt zich in een soms tedere, soms schrijnende beschrijving van hun daden. Je ontkomt er niet aan geboeid te worden door de vluchtige en toch vlijmscherpe analyse van de ontwrichting van de Madrileense samenleving. Zoals gezegd licht de schrijver twee dagen uit het leven van een stukje stad, maar daar houdt het verhaal van de stad en zijn bewoners natuurlijk niet op:

“De morgen breekt aan, langzaam, heel langzaam kruipt hij over de harten van de mannen en de vrouwen in de stad; bijna liefkozend klopt hij tegen de pas ontwaakte ogen, ogen die nooit nieuwe horizonnen zullen ontdekken, nooit nieuwe landschappen, nooit nieuwe decors. En ondanks dat speelt de morgen – die morgen die zichzelf eeuwigdurend herhaalt – zijn spel en verandert het aangezicht van de stad, van dat graf, van die kokanjemast, van die bijenkorf… Moge God zich over ons ontfermen! (p.270-71)