Cicero

De felle gloed

John Steinbeck - De felle gloed

Flaptekst:
Burning bright of zoals de Nederlandse titel luidt De felle gloed is een boek van de grote Amerikaanse auteur en Nobelprijswinnaar, John Steinbeck. Een hopeloos verlangen kwelt Joe Saul; het verlangen naar een zoon. Hij weet niet dat hij die zijn jonge vrouw Mordeen nooit zal kunnen schenken. Mordeen die zielsveel van hem houdt, wil niets liever dan hem een kind geven, maar zij weet dat Joe Saul haar niet kan bevruchten. Door haar liefde gedreven, omdat zij zijn verdriet om het gemis van een kind, niet langer kan aanzien, vraagt ze een andere man de zoon, die Joe Saul van haar wil hebben.
Een gegeven als dit kan alleen uitgewerkt worden door een zo groot schrijver als Steinbeck. De felle gloed is een menselijk drama met grote spanningen geworden, een drama van liefde, trots, vernedering en zelfopoffering.

Fragment:
Het was nu volkomen duister in de keuken en heel in de verte rommelde de donder. Victor legde zijn hoofd op haar knieën en de tijd en het jaar draaiden verder en verder zoals de aarde draait, zwaaiend als een tol. Het jaar veranderde en de wereld vloog door de grote ellips. Het jaar en de seizoenen draaiden boven het huis weg. In Mordeen groeide de baby. En het jaar rolde verder.
'Ik heb daar ook aan gedacht,' zei Victor. 'Mijn verstand kan zeggen dat ik moet gaan - maar ik zou weigeren. Dat weet ik. Want ik denk aan de zomer die nu op z'n eind loopt en de stoppels op het veld en het hooi dat uit de staken in de schuur puilt en de afgewaaide appels in de boomgaard. En aan jou - de zwelling onder je borsten, en mijn kind dat tegen de zachte muren schopt en zich omdraait, en dat ik niet in staat zal zijn mijn hand daar te leggen en het bewegende leven te voelen.'
'Stil, Victor. Het is jouw kind niet. Een jaar zal je verdriet grondig doen verdwijnen - het is er al mee bezig -,'
'Een jaar,' zei hij in de duistere ruimte. De donder kraakte in de verte en een blauwe straal verlichtte de kamer.
'Ik ken het jaar dat voorbij gaat. De herfst wordt steeds killer en de rijp maakt het sterke gras bij de rivier onder de katoenbomen knisperend en geel. De merels troepen een week lang zenuwachtig samen en dan zijn ze verdwenen. De wind en de vluchten wilde ganzen snellen naar het zuiden boven de gloeiende giftbomen. En jij - jij loopt zwaar rond, je schouders achteruit getrokken om de groeiende last van mijn kind in evenwicht te houden en je gezicht straalt en je ogen glimlachen de hele dag en je lippen steken misschien omhoog als je in je slaap glimlacht.'
'Stil, Victor,' zei zij heftig. 'Het is jouw kind niet. En vind je niet dat het hier wat koud wordt? Ik geloof dat de regen in hagel gaat veranderen.'
Conclusie:
Meesterlijk!

Ik heb bovenstaande bespreking letterlijk overgenomen van Fedde van der Spoel, “theaterregisseur, webredacteur, programmamaker Erasmus Cultuur en zanger, gitarist, componist & tekstschrijver van Het Gebroken Oor”, zoals hij zichzelf omschrijft. Nu heeft Fedde, op de conclusie na (“meesterlijk”) ook niet anders gedaan dan citeren uit de Nederlandse uitgave, maar daarmee bespaart hij mij een hoop overschrijfwerk.

Ik kan er alleen nog aan toevoegen dat ik de indruk heb dat Steinbeck zijn werk presenteert als een soort parabel, waardoor de beschreven gebeurtenissen een soort universele geldigheid (zouden) moeten krijgen. Deze indruk wordt nog versterkt door het feit dat het verhaal, dat is opgedeeld in 3 ‘bedrijven’, zich in elk bedrijf afspeelt in een ander milieu, waarbij de hoofdrolspelers een complete gedaanteverwisseling ondergaan terwijl het verhaal zijn continuïteit behoudt. Het eerste bedrijf speelt zich af in het circus, het tweede in het boerenbedrijf, en het derde in de scheepvaart. Zoals gezegd blijven de personages hetzelfde, maar veranderen zij slechts van circusartiest in boer respectievelijk  zeeman. Dat heeft geen enkele invloed op de loop van de gebeurtenissen, en lijkt daardoor slechts tot doel te hebben om aan te tonen dat het verhaal zich in ieder willekeurig milieu kan hebben afgespeeld. Dat parabel-motief is in veel van Steinbecks werk terug te vinden. Persoonlijk vind ik dit niet zijn sterkste kant, het doet mij iets te ‘religieus’ aan, iets te ‘prekerig’…

Interessanter vind ik het voorwoord van de schrijver (Steinbeck), waarin deze uitlegt op zoek te zijn naar een nieuwe vorm, een soort samensmelting van novelle en toneelstuk:

“In zeker opzicht is het niet juist het een nieuwe vorm te noemen. Het is meer een combinatie van vele oude vormen. Het is een toneelstuk dat gemakkelijk te lezen is of een korte novelle die kan worden gespeeld door er eenvoudig de dialoog uit te lichten.

(…)

Ondanks de moeilijkheden heeft de toneel-novelle heel veel voordelen. Het toneelstuk krijgt grote kans gelezen te worden en de novelle krijgt de kans gespeeld te worden zonder de gebruikelijke veranderingen. Ik geloof dat deze vorm wel degelijk bestaansrecht heeft en op grote schaal onderzocht moet worden.”