Cicero

De kraai

Kader Abdolah - De kraai

Vanmorgen heb ik sinds lange tijd weer eens een boek(je) gelezen. En zeer toepasselijk was dat het boekenweekgeschenk 2011, zodat ik in één klap weer helemaal ‘bij’ ben....

De recensies in NRC en Volkskrant logen er niet om en lieten geen spaan heel van dit werk. Twee ernstige gebreken worden Abdolah aan- en ingewreven: ten eerste dat de schrijver pretentieus te pronken loopt met zijn kennis van de Nederlandse literatuur terwijl hij niet eens correct daaruit weet te citeren, en ten tweede dat zijn schrijfstijl erg onbeholpen overkomt. Daarmee lijkt het doodvonnis van De kraai getekend te zijn, want erger kritiek op een literair werk is nauwelijks denkbaar.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik met name in het begin ook grote moeite had met de wat kinderlijke stijl waarin het verhaal verteld wordt. Tot het moment dat ik doorkreeg dat Abdolah het verhaal vertelt van een Iraniër die hier zijn toevlucht heeft gezocht en die probeert zich zo goed mogelijk te assimileren. Daarbij hoort ook de beheersing van de Nederlandse taal (en literatuur), die voor buitenlanders zo verdomd moeilijk onder de knie te krijgen is. En daarmee wordt die ‘onbeholpenheid’ een wezenlijk aspect van het verhaal...
En over zijn ‘incorrecte’ citaten schrijft Abdolah zelf in zijn verantwoording aan het eind van het boek: “Soms heb ik een paar woorden weggelaten, soms heb ik een paar woorden toegevoegd.” Waarom dat nodig was is (ook) mij volstrekt onduidelijk, maar de citaten zijn dus bewust aangepast, waardoor je niet meer kunt spreken van ‘incorrect citeren’. En zeker niet op zo’n belerend toontje als in de NRC recensie... Ik heb het idee dat de heren recensenten ‘onze’ Nederlandse literatuur niet graag in handen zien van een ‘buitenlander’. Mij klinkt het in ieder geval in de oren als “blijf met je vuile Iraanse poten van onze cultuur af, die kun jij helemaal niet bevatten”. Dat is op z’n minst gezegd nogal paternalistisch gedacht, en erg neerbuigend naar ‘onze Iraanse medemens Abdolah’.

“Zonder die klassieken voel ik me als een vis die uit zijn vertrouwde beek is gehaald. Soms als ik op de beurs ben, betrap ik mezelf erop dat ik als in trance Perzische gedichten opzeg. De Hollandse koffiemakelaren stoten elkaar dan aan en zeggen: ‘kijk, de Pers is weer bezig met zijn koranverzen.’” (De kraai, p.8)

Persoonlijk denk ik dat we blij mogen zijn met de citaten uit de Nederlandse literatuur in dit boekenweekgeschenk. Eindelijk eens iemand die een beetje stof wegblaast en in vergetelheid geraakte literaire uitingen weer bij een breder publiek weet te introduceren. Was het daar niet juist om begonnen bij de instelling van het evenement “boekenweek”? Om mensen te stimuleren om te gaan lezen?
Als Kader Abdolah met zijn boekje weet te bereiken dat ‘gewone’ mensen (waartoe ik nu even de ‘professionele’ recensenten niet reken) nog weer eens nieuwsgierig worden naar de ‘klassieke werken’ waaruit hij citeert, dan denk ik dat de Nederlandse literatuur daar buitengewoon bij is gebaat. Bij mij werkt het wel zo. Toen ik het citaat las met daarin de prachtige zin “De eenzame reiger, die tusschen de breede bladen van de waterlelie op één poot stond, vergat dat hij uitgegaan was om kikkers te vangen en tuurde in gedachten verzonken langs zijn neus.” probeerde ik te raden van wie dit afkomstig was, en kwam ik uit op Nescio... Fout, zo leert Abdolah mij, het komt uit De kleine Johannes van Frederik van Eeden. En hij geeft mij tegelijkertijd een zetje om dat bewuste boek dan ook maar eens in zijn geheel te gaan lezen...

Conclusie: Kader Abdolah heeft met De kraai een alleszins lezenswaardig boekje afgeleverd, dat uitstekend aansluit bij de bedoelingen van het boekenweekgeschenk.

Nog even terugkomend op het boekenweekgeschenk… In De kraai worden door Kader Abdolah de volgende romans, gedichten en andere literaire uitingen aangehaald, die hij beschouwt als ‘klassieken’ van de Nederlandse literatuur:

1. Mei, van Herman Gorter
2. Smart, van Gerrit Achterberg (uit: Voorbij de laatste stad)
3. In de mist van het schimmenrijk, van Willem Frederik Hermans
4. Brieven van den nutteloozen toeschouwer (?), van Louis Couperus
5. De klucht van de koe, van Gerbrand Adriaenz. Bredero
6. De kleine Johannes, van Frederik van Eeden
7. Het Wilhelmus
8. Max Havelaar, van Multatuli
9. Dien avond en die rooze, van Guido Gezelle (“’k Heb menig uur bij u…”)
10. November, van J.C. Bloem (uit: Media Vita)

Als ik dit lijstje zo bekijk, dan vind ik dat een leuke en uitdagende serie. Sterker nog: ik denk dat aan de hand van deze boeken een prachtige opzet gemaakt kan worden voor het Nederlandse-literatuuronderwijs op bijvoorbeeld middelbare scholen. Heel veel aspecten uit ‘onze’ literatuurgeschiedenis zouden hierbij aan bod kunnen komen. Ik stel dan ook voor om deze 10 titels voor de eerst komende jaren officieel te upgraden tot ‘canon van de Nederlandse literatuur’, aangevuld met De kraai van Kader Abdolah.