Cicero

De levende berg

De levende berg - Nan Shepherd

“Klassiek, poëtisch meesterwerk over wandelen en leven in de bergen. De Schotse bergwandelaar, onderwijzeres en dichter Nan Shepherd bracht haar leven door op zoek naar de essentie van natuur in de Cairngorms – een adembenemend mooie, maar onheilspellend ruige bergketen in de oostelijke Schotse Hooglanden. Haar levenslange zoektocht leidde tot het schrijven van deze klassieke bespiegeling over de bergen en onze fantasierijke relatie met die woeste wereld. Shepherd schreef De levende berg tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar liet het manuscript liggen, totdat het in 1977 werd gepubliceerd en direct werd erkend als een meesterwerk.” (Uitgeverstekst)

De levende berg beslaat ‘slechts’ 120 pagina’s tekst, en dat is genoeg om zo ongeveer alle facetten van dit bergplateau tot hun recht te laten komen. Elk hoofdstuk belicht een ander aspect, waardoor als een soort mozaïek een totaalindruk wordt opgeroepen. In de eerste drie hoofdstukken wordt het wezen van de berg geanalyseerd: Shepherd beschouwt de bergketen als één berg, een plateau met meerdere toppen die daar bovenuit steken. In een tweede groep hoofdstukken worden de ‘elementen’ beschreven die de berg ‘vorm’ geven: water, vorst en sneeuw, lucht en licht. Het derde kwart beschrijft het leven op de berg: de planten, vogels, dieren, insecten en de mens. Uiteindelijk wordt in de laatste drie hoofdstukken de indruk beschreven die ‘de berg’ op de auteur maakt, middels ‘slaap’, ‘de zintuigen’ en het (welhaast ‘transcendentale’ of ‘metafysische’) ‘zijn’.

Daarmee is dit essay behoorlijk strak en geordend van opzet, terwijl de ‘toon’ van de verschillende hoofdstukjes die strakheid juist ontkent: “Deels memoir, deels veldboek, deels lyrische meditatie over de natuur en onze relatie daartoe” (aldus The New York Times Book Review).

Zoals Jeanette Winterson het in haar nawoord bij de uitgave schrijft: “Dit is een soort geo-poëtische verkenning van de Cairngorms – een bergketen in het noordoosten van Schotland.” Een mooie karakterisering, al is dit wellicht de enige betekenisvolle zin in dit verder overbodige ‘nawoord’. Het is jammer dat de Engelse uitgever in de latere edities van het boek een voor- en nawoord heeft menen te moeten toevoegen. Met name het dertig pagina’s lange voorwoord van Robert Macfarlane wentelt zich in een irritant, quasiwetenschappelijke ‘uitleg’ van de hoofdtekst. Naar mijn idee was De levende berg beter af geweest zonder deze ‘verklarende’ toevoegsels.