Cicero

De oude man en de zee

Ernest Hemingway - De oude man en de zee

“Hij was een oude man die alleen in een sloep vissen ging in de Golfstroom en hij was er al vierentachtig dagen op uit geweest zonder een vis te vangen. De eerste veertig dagen was er een jongen met hem meegegaan. Maar na veertig dagen zonder enige vangst hadden de ouders van de jongen hem gezegd dat de oude man nu eens en voor al een salao was, wat de ergste vorm is van tegenslag, en de jongen was op hun gezag op een andere sloep overgestapt, die de eerste week drie flinke vissen gevangen had. Het had de jongen verdriet gedaan de oude man iedere dag met een lege boot te zien binnenkomen, maar hij ging altijd naar de haven om hem de opgeschoten lijnen te helpen dragen en de vishaak en de harpoen en het zeil dat om de mast gerold zat. Het zeil was gelapt met meelzakken en als het opgetuigd was zag het eruit als een vlag na de beslissende nederlaag.”

Zo begint het verhaal De oude man en de zee. Als je deze openingszinnen gelezen hebt kun je volgens mij niet anders dan verder lezen. Hemingway schrijft in een heel economische, zeer krachtige stijl, die je meesleurt het verhaal in. Het mooiste in bovenstaand citaat vind ik de vergelijking van het gehesen zeil met “een vlag na de beslissende nederlaag”: hier wordt in zeer weinig woorden op poëtische wijze het naderend onheil aangekondigd…

Het verhaal gaat over een heroïsche strijd van een oude visser op zee, een strijd van een man die zich niet neerlegt bij zijn noodlot maar alles in het werk stelt om te overleven. Deze man staat dicht bij de natuur, en zijn gevecht is er één met gelijken:

“Je vermoordt me, vis, dacht de oude man. Maar dat is je recht. Nooit heb ik iets gezien dat machtiger en mooier en kalmer en edeler was dan jij, broeder. Vooruit, vermoord mij maar. Het kan mij niet schelen wie wie vermoordt.”

Uiteindelijk vangt hij de enorme zwaardvis, maar zijn overwinning blijkt een pyrrus-overwinning, een overwinning die zoveel inspanning kost dat ze dezelfde uitwerking heeft als een nederlaag. Onderweg naar de thuishaven wordt de vis aan- en uiteindelijk opgevreten door haaien, zodat hij alleen met een groot karkas aan land gaat.

Deze novelle (Pulitzer Prize, 1952) van de belangrijke Amerikaanse schrijver (1899-1961), die in 1954 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, is een nu klassiek verhaal over de strijd van de mens tegen de natuur. Voor mij is dit verhaal, nog geen zestig bladzijden lang,  pure poëzie.