Cicero

De oude wegen

De oude wegen - Robert Macfarlane

“Mensen laten net als andere dieren sporen na; paden die in de loop der tijden door menselijke voeten, karrenwielen, paarden, ezelshoeven en door regen, ijs en wind zijn uitgesleten. Een voetafdruk van menselijk leven in het landschap. Macfarlane volgt deze paden en spoort de verhalen op die ermee verbonden zijn.” (Uitgeverstekst)

Zestien hoofdstukken telt het boek. Zestien verhalen over verschillende ‘wegen’. Meestal zijn dat wandelpaden, maar een enkele keer ook ‘zeepaden’, zoals een traditionele vaarroute tussen verschillende eilanden langs de Schotse westkust, of een tijdens laagtij droogvallend pad aan de Engelse zuidkust. Het overgrote deel van de beschreven paden ligt in het Verenigd Koninkrijk, een drietal daarbuiten: een op de Westelijke Jordaanoever, een in Spanje en een in Tibet. De diepere zin voor die buitenlandse bestemmingen is mij ontgaan. De auteur zelf vermeldt alleen de persoonlijke redenen, zoals voor zijn reis naar Tibet:

“Aan het begin van de winter belde mijn vriend Jon Miceler met de vraag of ik met hem mee wilde op een korte Gongga-expeditie over paden die ooit Sichuanse theeregio’s met Nepal en Tibet verbonden en vervolgens over soms meer dan 700 jaar oude pelgrimsroutes die op de berg samenkomen.”

Aan elke wandeling wordt zoals gezegd een verhaal opgehangen (of aan elk verhaal een wandeling, dat is eigenlijk niet duidelijk). Meestal loopt de auteur samen met een goede kennis ter plaatse. Het moet duidelijk zijn dat de verteller overal ter wereld interessante wandelvrienden heeft. En die zijn allemaal even knap van bouw en sympathiek in hun gedrag en opvattingen. De introductie van deze meelopers verloopt volgens een vast stramien. Een en ander pretendeert heel ongedwongen en ‘natuurlijk’ ter sprake te komen, maar in feite is hier sprake van een herhalende, sjabloonachtige verteltrant:

“Ik kon me in dat gebied geen betere metgezel wensen. Jon is een indrukwekkend fitte, erudiete kerel. Hij is een meter negentig, slank en sterk, heeft een sproetig, zongebruind gezicht, een montuurloze bril en een bos donkere krullen. Op vlak terrein maakt hij lange, verende passen waarmee hij kilometers vreet en op steil terrein vreet hij meters dankzij zijn gestage visgraattred.” (Hst.12)

“Raja beweegt en spreekt weloverwogen. Hij is klein van postuur, tenger als een vogel. Als hij zoekt naar het juiste woord wrijft hij duim en wijsvinger langs elkaar alsof hij iets brokkeligs tot iets fijners verkruimelt. Als hij ergens over nadenkt houdt hij zijn hoofd een beetje scheef. Behoeft een opmerking geen commentaar, dan blijft dat achterwege.” (Hst.10)

Ook in dit hoofdstuk weer zo’n min of meer toevallige, persoonlijke introductie tot de reis:

“In de maand (…) kwam mijn vriend Raja Shehadeh, voormalig mensenrechtenjurist en hartstochtelijk padenvolger, vanuit zijn woonplaats Ramallah in Palestina naar Cambridge om samen met mij te gaan wandelen.”

Het is deze ‘sjabloonachtige’ opzet van alle zestien hoofdstukken die mij tijdens het lezen steeds meer gaat tegenstaan. Naast het idee dat de schrijver (als hoofdpersoon in alle verhalen) zichzelf heel erg interessant vindt, en dit ook graag met ons wil delen. De ‘oude wegen’ hangen daar soms maar een beetje treurig bij, terwijl die toch eigenlijk het hoofdthema vormen van het boek. Bij mij wekt vertelstijl van Macfarlane vooral irritatie op.

Naast veel overbodige informatie, zoals de uitvoerige beschrijving van alle huizen waar een dichter/wandelaar gewoond heeft (Hst.15), krijgt de lezer uiterst wollige, ongetwijfeld poëtisch bedoelde, zinsconstructies voorgeschoteld:

“Ik wandelde bij buiig licht waarvan het lijnzaad gloeiend groen zinderde en de nauwelijks rijpe gerstakkers in rood-met-goud zand veranderden.” (Hst.14) Rijpe akkers die in zand veranderen, je moet erop komen! Al blijft het natuurlijk mogelijk dat een goedlopende zin in vertaling gesneuveld is…

Qua onderwerp wel degelijk, maar in de uitvoering is dit boek niet aan mij besteed.