Cicero

De val van de Taira

De val van de Taira

"In het bonzen van de klok van de Gion-tempel weerklinkt de vergankelijkheid van alle dingen. De kleur van de bloesems van de sala-bomen geeft te kennen dat alle machtigen ten onder zullen gaan. Hoogmoed komt voor de val, het is als een droom op een lentenacht. Zelfs dapperen delven het onderspit; ze zijn als stof dat opwaait in de wind."

Zo ongeveer begint Japans vermaardste samoerai-epos De val van de Taira, een veertiende-eeuws verhaal over de strijd tussen twee machtige clans, de Taira en de Minamoto. 

De val van de Taira schildert het portret van een verfijnde adellijke maatschappij die in wanorde verkeert, en die doordrongen is van het boeddhistische besef dat alle aardse banden van voorbijgaande aard zijn. Het werk heeft in de loop der eeuwen enorme invloed uitgeoefend op de Japanse kunsten – zowel de traditionele als de populaire. De teksten werden in 1371 gedicteerd door Akashi Kakuïchi, die afkomstig was uit een lange reeks van blinde barden die gespecialiseerd waren in de voordracht van het werk. Deze ‘Kakuïchi-bon’ bestaat uit dertien boeken (boekrollen) die elk een min of meer complete episode beschrijven. Daarin wordt het betreffende deel-verhaal vanuit verschillende invalshoeken belicht en worden de verschillende verhaallijnen zodanig onderling verbonden dat er een afgerond geheel ontstaat. Zoals bijvoorbeeld het ‘vierde boek’, dat handelt over de rebellie en de daarop-volgende ondergang van prins Mochihito tegen de Taira-clan. Dat is op zich een afgerond verhaal, dat ook apart verteld kan worden, los van de grote historie waar het wel een onlosmakelijk onderdeel van vormt. Een overblijfsel uit de tijd dat deze verhalen mondeling werden overgeleverd, en waarin er per keer slechts een relatief klein deel uit het omvangrijke werk kon worden voorgedragen.

Uit die orale/mondelinge overdrachtsfase zijn nog andere overblijfselen in de tekst te herkennen, zoals een aantal vaste formuleringen en verhaalpatronen. Bijvoorbeeld de regelmatig terugkerende identieke beschrijving van de paniek die ontstaat bij een onverwachte aan- of overval: (Zij) “raakten zo in paniek dat de een zijn boog greep en zijn pijlen vergat, terwijl de ander zijn pijlen bijeen graaide maar zijn boog vergat”. Ook bij de beschrijving van de uitdossing van krijgers en edelen is er steeds weer dezelfde formulering, waarbij slechts details als kleur en patroon enigszins variabel zijn: “De man was gehuld in een zijden tuniek waarop kraanvogels geborduurd waren, een wapenrusting in diverse schakeringen van groen en hij had een gehoornde helm op. Om zijn middel hing een zwaard dat was beslagen met koper en gelegeerd met goud; op zijn rug hing een koker met pijlen voorzien van zwart-witte veertjes; hij droeg een boog die omwikkeld was met rotan en was gezeten op een appelschimmel die een zadel droeg met gouden rand”.

De ‘verteller’ staat dicht bij de handeling, en geeft daarop tegelijkertijd ook commentaar: “Toegegeven, het was uiterst belangrijk dat de nieuwe keizer de troon besteeg, maar het leek volkomen misplaatst om onder uiterst benarde omstandigheden een nieuwe hoofdstad in te richten en een gloednieuw paleis aan te leggen”. Dat geeft een prettig losse en informele sfeer, die goed aansluit bij de vorm van dit epos. De talloze verbanden die gelegd worden met het verleden, om zaken en handelingen te verklaren of te legitimeren, voorzien Het verhaal van de Taira bovendien van een ruime historische context.

Het is een omvangrijk ‘oorlogs-epos’, in mijn ogen vergelijkbaar met de tweeduizend jaar oudere Ilias van Homerus. Origineel van opzet, en alleszins leesbaar. De moeite meer dan waard!

...