Cicero

De verborgen geschiedenis

Donna Tartt - De verborgen geschiedenis

Om de een of andere reden nam ik Donna Tartt weer eens in handen, niet letterlijk natuurlijk maar haar boek De verborgen geschiedenis. Ik heb daar sinds eerste lezing – jaren geleden alweer – een ambivalente verhouding mee: in mijn herinnering is het eerste deel daarvan meeslepend geschreven, waarna het verhaal in het tweede deel als een pudding inzakt. Waarom het dan nogmaals gelezen? Dat weet ik ook niet. Ik heb genoeg ‘nieuwe’ boeken liggen die ik graag zou lezen, en eigenlijk heb ik het veel te druk om nu een boek van 600 bladzijden te lezen. Maar ja, ik ben eigenwijs, en er dus toch in begonnen:

“Richard Papen, zoon van een eenvoudige benzinepomphouder in Californie, schrijft zich in als student bij het prestigieuze Hampden College, ver van huis aan de oostkust. Al direct bij aankomst raakt hij gefascineerd door het selecte clubje van vijf rijke studenten rond de charismatische docent Julian Morrow. Richard stelt alles in het werk om in die excentrieke en arrogante elite, die de antieke Griekse beschaving bestudeert, te worden opgenomen. Dat lukt, al heeft hij het gevoel dat hij niet van alles deelgenoot wordt gemaakt. Pas in het tweede semester komt hij erachter, dat vier van zijn nieuwe vrienden tijdens een zorgvuldig voorbereid Grieks bacchanaal een toevallige passant op gruwelijke wijze hebben afgeslacht. Deze geheime moord leidt tot een keten van leugen, bedrog en zelfs tot een tweede moord waarbij Richard wel betrokken is. Donna Tartt (1964) schreef een absoluut meeslepende psychologische en ethisch-filosofische thriller over hoogmoed, schuld en verantwoordelijkheid, het best te vergelijken met Dostojevski's 'Misdaad en straf'.” (Biblion recensie)

Dat liegt er niet om, die vergelijking met Misdaad en straf. Voor minder doen we het blijkbaar niet.

Donna Tartt werd in 1963 in Mississippi geboren. Ze studeerde klassieke talen en filosofie aan Bennington College in Vermont. Op 29-jarige leeftijd debuteerde ze met De verborgen geschiedenis, waaraan ze acht jaar werkte. De kleine vriend is haar tweede roman. En waarom begin ik nu ineens over haar tweede roman? Omdat ik daarop stuit in mijn onderzoekje naar De verborgen geschiedenis. Let op:

“Na haar droomdebuut 'The secret history' (1992) is hier eindelijk de tweede, langverwachte roman van de Amerikaanse Donna Tartt (1963). Het boek, dat in Nederland de wereldpremiere beleefde, speelt zich af in een stadje in Mississippi, waar de heldin van het verhaal, de twaalfjarige Harriet Cleve Dufresnes opgroeit, geobsedeerd door de nooit opgeloste moord op haar negen jaar oudere broertje Robin. De moord gebeurde toen Harriet nog een baby was en het gezin Dufresnes heeft deze slag nooit verwerkt. Harriet, haar vader woont elders, haar moeder is uitgeschakeld door verdriet, leeft grotendeels in de wereld van haar eigen verbeelding, eenzaam en alleen. Robin is voor haar een schakel naar een gelukkiger tijd. Als ze twaalf is, neemt ze het besluit de moordenaar te vinden en zich te wreken, dit gedeeltelijk in bondgenootschap met haar vriendje Hely. Enkele reacties uit de pers: '... dit is waar de literatuur om is begonnen' (HP/De Tijd); '... een intrigerend boek vol moedwil en misverstand' (de Volkskrant); 'De kleine vriend is spannend, honderden pagina's leesplezier, eigenlijk een vakantieboek, in ieder geval geschreven in de beste traditie van de negentiende-eeuwse naturalistische roman, meeslepend en briljant' (NRC Handelsblad).” (Biblion recensie)

Met een kleine aanpassing heb ik hier een treffende omschrijving gevonden van mijn gevoel bij de verborgen geschiedenis:
De verborgen geschiedenis ‘is spannend, honderden pagina's leesplezier, eigenlijk een vakantieboek, in ieder geval geschreven in de beste traditie van de negentiende-eeuwse naturalistische roman, meeslepend en briljant'. “Eigenlijk een vakantieboek” ja, daarom voel ik mij waarschijnlijk ook wat schuldig dat ik het nu lees....

Wel besef ik intussen dat ik bij eerste lezing een ‘kleine dwaling’ heb gemaakt door te stellen dat het verhaal na de helft van het boek ‘als een pudding in elkaar zakt’. Ik weet niet waarop ik dit indertijd baseerde, maar het boek is in het tweede deel van hetzelfde niveau als in deel 1... Gewoon ‘goed’ dus, en niks ingezakte pudding. En die vergelijking met Dostojevski’s Misdaad en Straf, die komt ook niet uit de lucht gevallen. Donna Tartt refereert in De verborgen geschiedenis letterlijk aan dit meesterwerk als zij bij de begrafenis van het (tweede) slachtoffer de neiging bij de ‘verteller’ beschrijft om alles op te biechten:

“ Ik ben degene die destijds de oude woekeraarster en haar zuster Lizaveta met een bijl heeft vermoord en beroofd. “ (p. 428)

Heb ik blijkbaar ook gemist bij eerste lezing. Het lijkt erop dat ik de vorige keer deel 2 beschouwd heb als een soort ‘naspel’, na de moord, terwijl ik het nu (terecht) lees als het deel over de ‘wroeging’, de ‘straf’ na de misdaad, iets dat in psychologisch opzicht natuurlijk even interessant is als het ‘motief’ en de ‘aanleiding’ tot de moord. De parallellen met Misdaad en Straf zijn – bij nader inzien – helemaal niet zo vergezocht. Al moet ik daarbij wel melden dat ik Dostojevski nog steeds verre prefereer boven Tartt.