Cicero

De wegen der vrijheid 1

De wegen der vrijheid – 1 - De jaren des onderscheids

Jean-Paul Sartre

De jaren des onderscheids (l’age de raison) is het eerste deel van de romancyclus De wegen der vrijheid. Het beschrijft enkele dagen in Parijs, zomer 1938. Centrale figuur daarbij is Mathieu Delarue, docent filosofie aan een lyceum in Parijs. Met name dit eerste deel van de romancyclus heeft de – voor mij – vermoeiende opzet van een ‘ideeën-roman’. Op mijn zeventiende vond ik dit echt ‘geniaal’, maar nu houd ik niet meer van deze al te expliciete en langdradige ‘verantwoording’ van de daden in het leven van de hoofdpersoon.  

Het thema van de roman is de ‘individuele vrijheid’ en de daarmee gepaard gaande psychische belasting. Als iemand vrij is in zijn keuzes, dan rust er daarmee ook een zware verantwoordelijkheid op zijn schouders. Voor al zijn keuzes en handelingen kan deze persoon ook expliciet ‘ter verantwoording’ geroepen worden. Niet eens zozeer door een hogere, ‘externe’ instantie, maar door zijn eigen geweten. Zie maar te leven met de implicaties van jouw ‘vrije’ daden…

De uitwerking van dit filosofische vraagstuk (Sartre was in eerste instantie filosoof) speelt zich af binnen een beperkte kring van personages, en in de redelijk bedompte sfeer van het ‘vooroorlogse’ Parijs. De kwestie wordt – uiteraard – niet opgelost, maar eerder ‘afgewend’ zodat de hoofdrolspelers - zij het beschadigd - verder kunnen met hun leven.

De opzet van de roman spreekt me nog steeds wel aan, alleen doet de uitwerking mij nu erg gedateerd aan. Dat zal voor een (groot?) deel ten laste komen van de oude, uit 1949 stammende, Nederlandse vertaling. Alsof de tekst door Google translate of een vergelijkbare vertaalmachine gehaald is… Maar van ‘individuele verantwoordelijkheid’ gesproken: in mijn boekenkast staat de gerenommeerde Franstalige editie van de ‘bibliothéque de la pléade’. Waarom denk ik mij er dan vanaf te kunnen maken met een zwaar verouderde en aantoonbaar slechte Nederlandse vertaling?