Cicero

Dijk

Dijk – H.M. van den Brink

“Op een koude ochtend in 1961 beginnen twee jongens hun werkzame leven in een kantoor aan een slordige gracht in Amsterdam. Meer dan veertig jaar later moet een van beiden afscheid nemen. Terwijl alles om hem heen veranderd is, lijkt Karl Dijk al die tijd dezelfde te zijn gebleven. Maar juist dat maakt hem zo raadselachtig. Waarom verschijnt Dijk niet op zijn eigen afscheidsreceptie? Is meegaandheid soms niet beter dan het vasthouden aan principes? Wanneer zijn collega op zoek gaat naar het antwoord op die vragen, beginnen al zijn eigen zekerheden te verschuiven. Dijk is een verhaal over onvergelijkbare grootheden. Over de macht van de markt en de trilling van atomen. Over zeelucht en de ondergang van slagers, kaasboeren en kruideniers. Over de standaardkilo van platina en iridium die voor de eeuwigheid bewaard wordt in een kluis nabij Parijs. En over herinneringen die net zo vaak van vorm veranderen als de wolken boven een Noord-Hollandse polder.” 

Aldus prijst de uitgever de roman Dijk aan op de omslag van het boek. En al vind ik dat de ‘grote’ vraagstukken er in de roman wat karig vanaf komen, is de schrijver duidelijk in zijn element als het aankomt op nostalgische sfeertekeningen: 

“De kalender mocht dan vertellen dat het nieuwe jaar het nummer 1961 droeg, maar als het aan de omgeving lag had het, zeker bij dit schaarse licht, net zo goed 1951 of 1941 kunnen zijn. Zo onveranderlijk en onveranderlijk armoedig zag dit deel van de stad er met zijn hoge pakhuizen en zijn schimmige werkplaatsjes uit. Tijd is ruimte, afstand. Net als gewicht trouwens. Dat idee was tastbaar hier.” (Dijk, p.32)

Dijk beschrijft het ‘roemrijke’ verleden van het ijkwezen in Noord Holland, en de geleidelijke neergang van dit instituut als gevolg van bedrijfsmatig-industriële standaardisering. Dat gebeurt via de herinneringen van de gepensioneerde verteller aan zijn vroegere collega en hun gezamenlijke omzwervingen door stad en land, in dienst van het ijkwezen. 

… “het lijkt of er achter alle aardappelhandels, drogisten, kruideniers, groenteboeren, koelcellen vol met vis, toko’s en ijzerwarenhandelaren een generieke werkelijkheid ligt, die van de standaardkruidenier of de oer-groenteboer.” (Dijk, p.81) 

Uiteraard brokkelt deze oude wereld in de loop van de tijd steeds verder af, en valt zij ten offer aan de ‘vooruitgang’. Op een bepaald moment is de generatie van ’61 achterhaald en uitgerangeerd. Een nieuwe werkelijkheid is daarvoor in de plaats gekomen. Maar op dit punt stopt het verhaal: 

“Ik probeerde naar binnen te kijken, duwde tegen de vochtige randen van een gat in de plaat, die krakend meegaf en nog wat verder afbrokkelde. Binnen was niets te zien. Het was er aardedonker. Ik kon alleen maar gissen wat er in het koude duister was achtergebleven. Lege planken, een kaasdoek op de modderige plavuizen, de trechter, een omgevallen melkbus, nog steeds een vage geur van schimmelende kaas.” (Dijk, p.171)