Cicero

Dwaallicht

Willem Elsschot / Dick Matena - Dwaallicht

“Een ellendige novemberavond, met een motregen die de dappersten van de straat veegt, en mijn stamkroeg ligt, helaas, te ver in ’t westen om op te tornen tegen dat kille gordijn. Voor het eerst sedert zeer lang, want de jaren vlieden, zal ik ditmaal naar huis gaan, waar mijn ontijdige intrede beschouwd zal worden als een stap op de weg die tot inkeer leidt.”

Zo begint de novelle Het Dwaallicht, en daarmee is in een keer de sfeer getekend waarin het verhaal zich afspeelt. Min of meer tegen zijn zin zal de ik-figuur betrokken raken in een soort van kleine Odyssee door Antwerpen. Hij begeleidt drie ‘Indische’ bootslui (naar later blijkt zijn het Afghanen) op hun nachtelijke zoektocht naar de mysterieuze Maria van Dam. Die wordt uiteindelijk niet gevonden:

“Zij is als een beeld dat men in 't water ziet. Als met het grijpen wil is er niets. Of zoals de lichten in het moeras. Men kan ze nalopen, doch men achterhaalt ze niet.”

Het verhaal heeft enigszins religieuze trekken van een zoektocht, een queeste, die zich niet alleen op het fysieke, maar ook op geestelijk vlak afspeelt:

“Nu het scheidingsuur slaat denk ik terug aan het bureau van politie. En aan die blik van hem toen hij opkeek vanonder zijn zwarte helm. En alsof onze omgang nog jaren duren moest, spreek ik de hoop uit dat hij mij nooit meer verloochenen zal.

Hij denkt na als een die zijn geweten onderzoekt om niet lichtvaardig van antwoord te dienen. ‘Verloochend heb ik u niet,’ zegt hij zacht, ‘mijn geest heeft gewankeld, maar niet mijn hart.’”

Het is niet alleen een zoektocht naar het mysterie (Maria), maar tegelijkertijd ook naar menselijkheid:

“en wij hebben gezien dat u het zo goed met ons meent alsof wij broeders waren, al behoren wij niet eens tot uw volk. (…) En dat alles omdat u wist dat wij niet bekend zijn in deze havenstad. (…) Komt u ooit in verre landen, dan hoop ik dat uw man aan het kruis iemand op uw weg zendt die zo lang met u medegaat als u met ons hebt gedaan, zonder te zeggen het regent te hard, want een hulpvaardige vreemdeling is een vuurbaak in de nacht.” (p.142-43)

Waar Elschot voor zijn tekst voldoende heeft aan 34 pagina’s, is het script in de stripuitvoering van Matena uitgedijd  tot 154 bladzijden:

“Na eerdere succesvolle 'verstripping' van vaderlandse literatuur heeft Dick Matena nu de novelle 'Het dwaallicht' van Willem Elsschot bewerkt, waarmee hij zijn meesterschap op het terrein van het beeldverhaal opnieuw bevestigt. Een goede keuze, want het verhaal van de nachtelijke zoektocht van het burgermannetje Laarmans met drie zwarte zeelieden naar de mysterieuze Maria Van Dam is van een ontroerende schoonheid. De vertelling kent op zich weinig actie, maar Elsschot's kracht is met een minimum aan middelen een maximum aan effect te creëren. Matena legt niet alleen het literaire verhaal - met veel respect voor werk en auteur - maar ook de wandeling door het Antwerpen van vlak voor de oorlog nu voor het eerst in beeld vast. Ook deze beeldroman bevat weer de volledige tekst van het origineel, alleen speelt het decor nu een nog veel grotere rol. Matena's tekenwerk - zorgvuldig gemaakt en goed doordacht - wordt door kenners van onschatbare waarde geacht, met name de sublieme manier waarop de emoties in de tekeningen verwerkt zijn en het sfeervolle gebruik van grijstinten.” (Biblion recensie)