Cicero

Edda

Snorri Sturluson - Edda

“De Edda werd geschreven in 1222, en geldt nog steeds als een van de rijkste bronnen van de noordse mythologie. Voor het eerst is nu de gehele prozatekst van Snorri Sturluson in het Nederlands vertaald.
De dondergod Thor, de mooie Freya, de wispelturige Loki, het achtbenige paard Sleipnir, de wolf Fenrir, trollen en reuzen: de mythologische figuren die Snorri's wereld bevolken zijn allemaal fascinerend. Hoewel de Edda oorspronkelijk bedoeld was om IJslandse dichters de traditionele versvormen te leren, is het werk nu vooral bekend vanwege het mysterieuze wereldbeeld van de oude, Scandinavische volkeren.” (uitgeverstekst)
In eerste instantie was ik behoorlijk teleurgesteld toen ik dit boek las. Het is een moeilijk boek, en de ‘meer dan 80 bijnamen voor Odin, waaronder Flikkeroog en Hangkin’ (uit een recensie in de Volkskrant) konden mij in eerste instantie niet echt boeien. Maar ik heb doorgebeten. Nu weet ik dat de oude IJslandse en Noorse dichters in hun ‘liederen’ veelal dezelfde mythische verhalen vertelden, en dat het de kunst was om zoveel mogelijk dichterlijke omschrijvingen te geven allerlei zaken, om niet steeds in herhaling te vervallen. Dat gold niet alleen voor namen van goden, maar ook voor (natuur)verschijnselen als zee, vuur, wind, man, vrouw, oorlog, zwijn en noem maar op.
Snorri Sturluson schreef zijn “dichtershandboek” (voor zover ik het goed begrepen heb) met een drietal doelen voor ogen:
- de dichters uit zijn tijd een soort gereedschapskist aan te reiken waarmee zij zouden kunnen wedijveren met de grote dichters uit het verleden. Daartoe dienden vooral de verschillende vormen van omschrijving, en de uitleg van die vaak ingewikkelde omschrijvingen (in dit boek aangeduid als ‘kenningen’).
… zoals Ref Gestsson het zei:
‘Bergen van de overlaat persen tegen de vlag van de zeebeer,
de overwinteraar van de kiel banjert over Glammi’s pad.’
- Het doorgeven van de mythische verhalen, en ze een plaats te geven binnen het christendom dat inmiddels het culturele alleenrecht opeiste. Sturluson trachtte de ‘heidense’ goden en mythen als het ware te verzoenen met het christendom, en ze zo voor de vergetelheid te behoeden.
- Zichzelf te presenteren als groot ‘klassiek’ dichter, door in het vierde deel (de “lijst van dichtvormen”) al zijn kennis van betekenissen en dichtvormen in te zetten bij een lofzang op de Noorse koning bij wie hij in dienst was.
Ik heb een nauwgezet verslag van versvormen gegeven
En nu zijn er tien maal tien verteld
Een man die in alle versvormen kan dichten
Mag terecht met lof overladen worden
Inmiddels – bij dit vierde deel aangekomen – is de hedendaagse lezer zo geschoold in de bronnen en het (gekunstelde) taalgebruik van de oude dichters dat hij dit lofdicht zonder verdere hulpmiddelen of toelichtingen redelijk kan volgen… Opdracht geslaagd dus!
En wat meer is: hoe verder ik mij door dit boek heen ploeterde, hoe meer alles min of meer op zijn plek ging vallen en hoe meer er dan toch ook wel te genieten bleek te vallen. Zoals – om een enkel voorbeeld te geven – het verhaal van de Nibelungenschat. Dat verhaal kende ik uit het onlangs gelezen Nibelungenlied, maar hier wordt het nog eens uiterst compact (4 bladzijden ongeveer) maar daarentegen veel overtuigender verteld. Bovendien wordt deze Edda vooraf gegaan door een – achteraf gezien – zeer verhelderende inleiding van vertaler Marcel Otten. Wat dat aangaat is het boek alle inspanning uiteindelijk meer dan waard gebleken!