Een voetreis naar Rome

 

Bertus Aafjes - Een voetreis naar Rome

 

Men schreef het jaar negentienhonderd

Zesendertig toen uw poëet

- als een morgenroos opgemonterd –

zijn intocht in de wereld deed.

 

Een voetreis naar Rome is een verslag in dichtvorm van – je kunt het haast al raden – een voetreis naar Rome die Aafjes als jonge dichter in 1936 ondernam. Het is meer dan een reisverslag, omdat in de verschillende gedichten waaruit de Voetreis is samengesteld veelal de persoonlijke groei naar volwassenheid van de hoofdpersoon centraal staat: een zoektocht naar zijn plaats in de wereld. Hij is net van het seminarie gestuurd, en twijfelt ernstig aan zijn roeping tot monnik. Op zijn reis komt hij erachter dat hij veel meer aangetrokken wordt door het aardse leven in al zijn bloei. Het gedicht bestaat uit een aantal ‘hoofdstukken’, die elk een eigen thema hebben, afwisselend beschrijvend en beschouwend. Ik heb de indruk dat deze verschillende hoofdstukken in eerste instantie als aparte gedichten zijn geschreven, en later zijn samengevoegd tot de Voetreis. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de letterlijke herhaling van de volgende 4 regels in twee afzonderlijke hoofdstukken:

 

Alle wegen leiden naar Rome;

daar kan geen vergissing bestaan.

Om in die oude stad te komen,

houde men slechts de grote baan.

 

Aan de andere kant kan zo’n herhaling (maar dan niet letterlijk!) voor een subtiele samenhang tussen de verschillende hoofdstukken zorgen. Zo neemt Aafjes in een vroeg hoofdstuk afscheid van Nederland met een beeld van rivieren:

 

Vaarwel land, met uw grijze plassen

zo fris als elders slechts ’t azuur;

vaarwel land, als een kind gewassen

des morgens door moeder natuur.

Grijs glijden de lange rivieren

langs zilveren rietpluimen voort

 

… en komt hij uiteindelijk in Rome aan met een vergelijkbare blik op de rivier de Tiber:

 

en plots, tot in de ziel benomen,

weet ik: dit is de Tiberstroom;

dit is het groene hart van Rome;

dit is de voedster van mijn droom.

Ik kijk met droge, vreemde ogen

naar het onmetelijk verschiet

en zie de stroom met trage bogen

verdwijnen in het blauwe riet.

 

Zoals gezegd hebben alle hoofdstukken eigenlijk losse overpeinzingen en waarnemingen als onderwerp, die weliswaar gekoppeld zijn aan de plek waar de reiziger zich op dat moment bevindt, maar die veel verder gaan dan een reisverslag. Toch geeft het gedicht in al die fragmentarische beschouwingen een verassend compleet beeld van deze Rome-reis.

Ik kocht Een voetreis naar Rome onlangs tweedehands in een fraaie geïllustreerde uitgave (1974, ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de dichter). En hoewel ik de versvorm af en toe wat stroef vind, zeker als ik die vergelijk met Lord Byron’s De omzwervingen van Jonker Harold, een vroeg-negentiende-eeuws dichtwerk met een vergelijkbare opzet en (reis-) thema, is deze Voetreis de moeite meer dan waard.