Cicero

Grote verwachtingen

Charles Dickens - Grote verwachtingen

(Great Expectations)

Geheel toevallig las ik Dickens’ roman  Grote verwachtingen uit op dinsdag 7 februari. Een dag later las ik in de krant dat die dag de 200^ste geboortedag van de schrijver was…

“De Victoriaan Dickens (1812-1870) is een van de belangrijkste Engelse romanschrijvers. In zijn werk spelen humor en sociale thema's een belangrijke rol. Deze roman uit 1861 behoort met 'Oliver Twist' en 'Hard Times' tot zijn beste werk. De jonge wees Pip groeit op bij een eenvoudige smid. Hij ontmoet op de moerassen van Kent een gevlucht misdadiger, die hij helpt. Ook wordt hij door de geheimzinnige miss Havisham thuis genood en ontmoet daar de knappe, maar kille pleegdochter. Als hij door een voor hem onbekende gever in goede doen raakt, trekt hij naar Londen en leeft daar lustig, tot het noodlot toeslaat en hij met schulden overladen de weg naar volwassenheid moet vinden. Tot inkeer gekomen keert hij terug en weet toch nog iets van zijn leven te maken. Een heerlijk romantisch verhaal dat nog steeds boeit, in een uitstekende vertaling van Tilly Maters en Eugene Dabekaussen.” (Biblion recensie)

Dickens schrijft goed, en bovendien vaak met een behoorlijke dosis humor. Al op de eerste bladzijde van Grote verwachtingen beschrijft hij – het vertelperspectief ligt bij de jonge hoofdpersoon Pip - het graf van de overleden vader en moeder, waarin ook vijf broertjes begraven blijken te liggen:

“Aan de vijf ruitvormige steentjes van elk ongeveer anderhalve voet lang gerangschikt in een keurige rij naast hun graf, ter nagedachtenis van vijf broertjes van mij – die de universele strijd om het bestaan al heel vroeg hadden opgegeven – dank ik de diepe overtuiging dat ze allemaal op hun rug waren geboren, met hun handen in hun broekzak, en dat ze die daar in deze bestaansvorm nooit hadden uitgehaald.”

Ik houd van dit soort zinnen, en dus ook van Dickens, die – in schijnbare tegenstelling tot zijn lang uitgesponnen verhalen - uiterst bondige karakteriseringen van zijn personages kan geven, en daaruit ook nog eens algemenere ‘wetmatigheden’ weet te destilleren:

“Mevrouw Joe was een uiterst propere huisvrouw, maar had de bijzondere gave haar properheid onaangenamer en ondraaglijker te maken dan het vuil zelf. Properheid is nauw verwant aan godsvrucht en sommige mensen doen hetzelfde met hun godsdienst.” (p.30)

Het verhaal over de lotgevallen van Pip heeft vaart, afwisseling, humor, en nog zo’n paar eigenschappen die Dickens zo lezenswaardig maken. Maarten ’t Hart schrijft in zijn nawoord bij de Nederlandse Perpetua uitgave:

“Grote verwachtingen is niet de mooiste roman van Dickens, want dat is David Copperfield, het is niet de meest monumentale roman van Dickens, want dat is Bleak House, het is niet de beklemmendste roman van Dickens, want dat is Little Dorrit, maar het is wel de meest perfecte, meest compacte, de meest moderne roman van Dickens – een boek uit één stuk.”

Los daarvan – of eigenlijk daar bovenop – is het een genot om je mee te laten voeren op het ritme en de melodie van de prachtig poëtische beschrijvingen die bijna achteloos door het verhaal zijn verweven, en waarin Dickens zijn ware meesterschap toont. In het volgende citaat wordt beschreven hoe een roeiboot de Theems opvaart, en weet Dickens in één enkele (lange) zin de rumoerige drukte van die rivier op te roepen:

“Weer ging het tussen de rijen schepen door, ertussenin en ertussenuit, om roestige kettingen, gerafelde hennepen trossen en dobberende boeien heen, over drijvende kapotte manden die even ondergingen, tussen drijvende houtspaanders en krullen, dwars door drijvend kolenschuim, ertussenin en ertussenuit, onder het boegbeeld door van de John of Sunderland die (als zovele Johns) een toespraak tot de winden hield en dat van de Betsy of Yarmouth met haar pronte boezem en starende bolle ogen die twee duim uit haar hoofd puilden, ertussenin en ertussenuit, hamers die tekeergingen op scheepswerven, zagen die tekeergingen in hout, stampende machines die tekeergingen in onbekende dingen, pompen die tekeergingen in lekke schepen, kaapstanders die tekeergingen, schepen die op weg naar zee waren en onverstaanbare zeebewoners die vloeken brulden over de verschansingen naar terugschreeuwende schuitenvoerders, ertussenin en ertussenuit – eruit tenslotte op een meer open rivier, waar de scheepsjongens hun stootzakken konden inhalen en er niet meer mee over de reling hoefden te vissen in onstuimig water, en waar de festoenen van de zeilen konden uitwaaieren in de wind.” (p.480)

Een heerlijk boek kortom, dat je geneigd bent in één ruk uit te lezen…