Cicero

Heldere hemel

Tom Lanoye - Heldere hemel

Op de omslag van het boekje staat te lezen: “Heldere hemel is gebaseerd op een waargebeurd voorval in de nadagen van de koude oorlog: een onbemand Sovjet-Russisch gevechtsvliegtuig stort neer in een Belgisch gehucht. Een fait divers in de wereldpolitiek, een noodlottig drama voor een familie.”

Vorig jaar schreef Kader Abdolah het ‘boekenweekgeschenk’ De Kraai. De literaire recensenten van met name de ‘kwaliteitskranten’ deVolkskrant en het NRC hadden er geen goed woord voor over.  Ik daarentegen vond  De Kraai een heel aardig verhaal, dat bovendien goed aansloot bij de doelstellingen van de Boekenweek…

Dit jaar schreef Tom Lanoye Heldere Hemel als boekenwekgeschenk, en iedereen – de NRC en Volkskrant voorop – is laaiend enthousiast. Ik niet. Ik vind dat het boekje bol staat van overbodige details uit het leven van bijfiguren:

“Het klonk even hardnekkig en irritant als de cardiomonitor op de intensive care waar hij twee jaar geleden afscheid had moeten nemen van zijn vader.”

Ook ‘stilistisch’ klinkt het hele verhaal mij erg schril in de oren:

“Vera begreep zelf niet waarom ze dit loensende meisje met de gezwollen lippen toegang had verleend tot een woning die ze nog maar net, van garage tot achterdeur, had laten voorzien van nieuwe sloten.”

Heet dit niet de ‘indirecte reden’, dit laten denken/praten van de hoofdpersoon in de (voltooid) verleden tijd? In elk geval vind ik het een heel vervelend taalgebruik, dat slechts wordt ingezet om zoveel mogelijk gedachten, motieven en omstandigheden aan de bewuste persoon ‘toe te voegen’, terwijl die feitelijk buiten het verhaal liggen:

“At dit meisje wel genoeg groenten, vroeg ze zich af. Ze hongerde zichzelf toch niet uit om slank te blijven? Je las genoeg verhalen, zelfs in de kwaliteitskranten. Wat sommige mensen er niet voor overhadden? Om graatmager te blijven, jeugdig ogend, eeuwig aantrekkelijk? Sommigen sportten zich dood, anderen aten alleen zeewier. En het was allemaal zo zinloos. Komen deden de rimpels toch. Je mocht je blauw betalen aan vochtinbrengende crèmes en maandelijkse peelings. Niets hielp.”

De recensenten van (zelfs!) de kwaliteitskranten moeten mij eens uitleggen welke schoonheid mij ontgaat in bovenstaande citaten.  Ik heb zo ongeveer het hele boekje zitten lezen ‘met gekromde tenen’ vanwege dit soort taalgebruik dat slechts tot doel heeft de opgevoerde personages krampachtig van een ‘leven’ te voorzien, in plaats van dat de schrijver de tijd neemt om ze tot leven te laten komen…

Het veelbelovende onderwerp en de bijpassende ‘multifocale benadering’ zijn helaas afgeraffeld tot boekenweekgeschenk. Dat is jammer. Volgend jaar beter!