Het eerste koninkrijk

 

Seamus Heaney - Het eerste koninkrijk

 

In een van zijn bekendste gedichten, ‘Digging’ (1969), uit zijn debuutbundel Death of a naturalist, beschrijft Heaney (Nobelprijs 1995) een jeugdherinnering: zijn vader staat in de tuin te graven, en hij vergelijkt zijn taak als dichter met dit eenvoudige handwerk:

 

Tussen mijn vingers en mijn duim

Rust de logge pen; knus als een pistool.

 

Onder mijn raam klinkt het helder schrapen

Van een spa die doordringt in een grond vol grind:

Mijn vader, gravend. Ik kijk omlaag

 

Tot zijn gespannen romp diep tussen bloembedden

Bukt, twintig jaar verder weer opduikt

En ritmisch op- en neerbuigt in aardappelvoren

Waar hij stond te graven.

(…)

 

Mijn God, die ouwe kon met een spa overweg.

Net als zijn ouwe.

(…)

 

Tussen mijn vingers en mijn duim

Rust de logge pen.

Daarmee zal ik graven.

 

Heaney graaft diep in zijn verleden en in zijn ziel, en tracht de zin van het leven te duiden door deze herinneringen met symboliek en betekenislagen te vullen. Op het eerste gezicht ogen zijn gedichten evenals de daarin beschreven situaties weinig bijzonder. Maar in alle (schijnbare) eenvoud weten ze toch een – voornamelijk nostalgisch – beeld op te roepen van een levenslange verbondenheid aan een (Ierse) geboortegrond en aan alledaagse (maar intense) jeugdervaringen.

Mij persoonlijk spreken – bij eerste lezing - zijn vroegste gedichten het meest aan, met name door hun ‘fysieke’ karakter:

 

Toen, op een hete dag dat het grasland ranzig

Riekte naar de koeienstront, bestormden boze kikkers

De vlasdam; ik dook door gaten in de heggen, op weg

Naar een gekwaak zo rauw als ik nog nooit gehoord

Had. Een koor van bassen deed de lucht bol staan.

Over de hele dam zaten dikbuikige kikkers sprongklaar

Op de zoden; hun slappe nekken trillend als zeilen.

Sommige hupten: hun geplop en geplons klonken

Als obscene dreigementen. Er waren er ook

Die onbeweeglijk zaten als moddergranaten, winden

Latend uit hun lompe koppen. Ik walgde, draaide mij om

En rende weg. De grote slijmkoningen hadden zich

Verzameld voor de wraak. Ik wist dat als ik mijn hand

Erin stak het broedsel zich eraan vast zou zuigen.

(uit: De dood van een natuurvorser, Death of a naturalist)

 

In zijn “Postuum Seamus Heaney (1939 -2013)” concludeert literair recensent voor de Volkskrant Erik Menkveld:

“Heaney heeft met zijn poëzie een complex en intrigerend web van tegenstellingen geweven: tussen mythe en actualiteit, heden en verleden, leven en dood, geborgenheid en gevaar, de kleinschalige wereld van het individu en de grote geschiedenis. Dat deed hij in zo’n bedwelmende, melodieuze en zinnelijke taal, waarmee hij wereldwijd een groot lezerspubliek wist te raken, dat hij al jaren ‘de belangrijkste Ierse dichter na Yeats’ wordt genoemd.”

Waarvan akte…