Cicero

Het huis van de regering

Yuri Slezkine – Het huis van de regering I

“Een familiesaga uit de sovjet-tijd. Het Huis van de Regering vertelt het verhaal van de bewoners van een monumentaal pand in Moskou, aan de oever van de gelijknamige rivier (Moskwa). De bouw vond plaats tussen 1928 en 1931 als onderdeel van het eerste, door Stalin bedachte vijfjarenplan en was het grootste, modernste en meest luxueuze flatgebouw van heel Europa. Het was een voorbeeld van "de communistische manier van de organisatie van het dagelijks leven'. In het reusachtige gebouw bevonden zich 500 volledig ingerichte appartementen en uiteenlopende faciliteiten zoals een bioscoop, een bibliotheek en een tennisbaan. Het ideale thuis voor de top van de partij en hun families, voor hoge officieren, acteurs, schrijvers en andere helden van het Sovjetregime: revolutionairen die het voor het zeggen hadden tot ze uit de gratie vielen, het huis uit werden gezet en één voor één in de gevangenis belandden of ter dood werden gebracht.
Aan de hand van brieven, dagboeken, interviews en veel zeldzame foto's combineert Slezkine de levensverhalen van de bewoners met architectuurgeschiedenis en historische sociologie. Het resultaat is een onvergetelijke, epische vertelling, alsmede een nieuwe interpretatie van de Russische Revolutie.
Het Huis van de Regering verschijnt in twee delen. Deel I gaat over ontwerp, indeling en bouw van het Huis van de Regering en het aangename leven van de eerste bewoners. Deel II vertelt over de Grote Terreur van 1937-1938 die het leven van de bewoners drastisch veranderde.” (uitgeverstekst)

De kerngedachte van Het huis van de regering is de vergelijking van de bolsjewistische revolutie in Rusland, en de sovjet-geschiedenis die daarop volgt, met het ontstaan en ondergang van talloze voorbeelden uit het verleden van – al dan niet religieuze – ‘millennaristische’ sektes:

“Verschillende eindtijdsekten hebben verschillende manieren om het onvermijdelijke te bewerkstelligen, van bidden en vasten tot zelfverminking en massamoord, maar ze hebben allemaal één ding gemeen: het onvermijdelijke komt niet. De wereld komt niet tot een einde, de blauwe vogel keert niet terug (…) In de tussentijd moeten ze leren om te wachten. Alle eindtijdgelovigen die niet in het door henzelf aangestoken vuur verbranden, passen zich aan voor een leven in permanente afwachting in een wereld die nog niet volledig bevrijd is. Speciale teksten, rituelen en instellingen worden gecreëerd in een poging om te bemiddelen tussen de oorspronkelijke profetie en het feit dat deze niet in vervulling is gegaan (…) Het duizendjarige vredesrijk wordt voor onbepaalde tijd uitgesteld, wordt geïnterpreteerd als te zijn verwezenlijkt in de huidige eenheid van de gelovigen (…) ofwel helemaal overgebracht naar een andere wereld. De belofte wordt een allegorie, en volgelingen die hun oude familie hebben verlaten, beginnen een nieuwe.” (p.326-27)

De auteur licht ons in zijn voorwoord in over de opzet van zijn studie c.q. epos:

“Dit boek bevat drie verhaaldraden. De eerste is een familiesage met talloze wel of niet bij name genoemde bewoners van het Huis van de Regering. Zij zijn voor de lezer bij voorkeur te zien als personages in een epos of als mensen in ons eigen leven (…) De tweede verhaaldraad is analytisch. Al vroeg in het boek worden de bolsjewieken gekarakteriseerd als een millennaristische sekte, die in een duizendjarig vredesrijk gelooft en zich voorbereidt op de Apocalyps. In de hoofdstukken daarna wordt een verband gelegd tussen opeenvolgende perioden in de bolsjewistische familiesage en de diverse fasen in de geschiedenis van een mislukte profetie, van een schijnbare voleinding tot de grote teleurstelling en van een reeks momenten van uitstel tot het wanhopige laatste offer. (…) De derde verhaaldraad is literair. (Daarin)… gaan elke episode in de bolsjewistische familiesage en elke fase in de geschiedenis van de bolsjewistische profetie vergezeld van een bespreking van de literaire werken die een interpretatie en mythologisering daarvan nastreefden.” (Uit: Voorwoord, p.12-13)

Zoals gezegd legt Slezkine grote nadruk op het sektarische karakter van de bolsjewisten, en vergelijkt hij het bolsjewisme met historische religieuze voorlopers. Iets te uitgebreid naar mijn smaak. Zoals de hele opzet van dit monumentale werk erg overdadig met historische, literaire en persoonlijke details wordt ondersteund. Elke gevonden snipper documentatie, persoonlijk of algemeen, wordt expliciet verwerkt. Bij tijd en wijle tot vervelens toe, omdat hierdoor de grote lijnen dreigen onder te sneeuwen, en dus het tegenovergestelde van het beoogde bereikt wordt. Als lezer moet je veel geduld op kunnen brengen, en ervoor zorgen dat je tussen de ontelbare bomen het bos blijft zien.

Zo komen pas vanaf bladzijde 228 de eerste “Huizen van de Sovjets” ter sprake, de voorlopers van het centrale Huis van de Regering. En pas op pagina 380 komt de bouw van het Huis van de Regering zelf voor het eerst serieus ter sprake. Wat dat aangaat moet het “Huis” uit de titel van dit historische werk waarschijnlijk veel breder worden geïnterpreteerd dan zijn daadwerkelijke verschijningsvorm.