Cicero

In de wildernis

In de wildernis – John Muir

“De Schotse John Muir verhuisde halverwege de negentiende eeuw met zijn ouders vanuit een Schots dorpje naar Wisconsin in de VS. Zij besloten daar een nieuwe boerderij en een nieuw leven op te bouwen. Het ravottende baasje van elf dat van vogels en dieren hield en van buiten zijn, werd in een nieuw land neergezet en ravotte daar met zijn broertjes en zusjes gewoon door, maar zag nieuwe vogels en nieuwe dieren. Muir werd de grootste natuurbeschermer van de VS, de man die zorgde voor de oprichting van Nationale Parken als Sequoia en Yosemite, en natuurlijk zijn eigen Muir Woods. In deze verrassende keuze uit zijn geschriften leren we de natuur van Amerika kennen zoals die dankzij Muir op veel plekken is bewaard, verbijsterend veelzijdig en geweldig. Muirs verwondering over wat hij ziet, zijn behoefte het landschap te begrijpen en aan te raken, te tekenen, er te slapen en te verdwalen zijn met zoveel precisie beschreven dat de lezer zich nog steeds aan Muirs bossen en bergen kan laven. Muir gidst de lezer door landschappen die door zijn toedoen en bescherming nog steeds de eigenschappen bezitten die Muir zelf zo lyrisch maakten.” (Uitgeverstekst)

In deze uitgave zijn 9 verhalen verzameld, die op zeer verschillende tijdstippen zijn gepubliceerd, variërend van 1873 tot 1913, deels in tijdschriften, deels in zelfstandige publicaties (boeken). De ‘toon’ van de verhalen is sterk wisselend. Een aantal teksten zijn lyrische beschrijvingen van de overweldigende natuur die Muir bereist, en die hij als zelfverkozen ‘ambassadeur’ aan wil prijzen aan een groter publiek. In het slechtste geval mondt dit uit in een soort toeristische brochure tekst:

“De ontzagwekkende wildernis van Alaska is, met haar imposante bergen vol gletsjers en sneeuw (…) en sprankelende, klaterende wateren, een schitterend gebied voor wie van mooie waterbronnen houdt en is tegenwoordig grotendeels goed bereikbaar voor de gewone reiziger.” Zo begint de gelijknamige beschrijving van ‘Alaska’, uit 1888, 50 pagina’s lang maar liefst. Muir als prediker, pionier en vroege voorvechter van het natuurbehoud. Historisch gezien zeer belangrijk, maar wat mij betreft wat al te lyrisch en langdradig. Zes van de negen verzamelde verhalen zijn van dit kaliber.

Veel leuker vind ik de teksten als de schrijver ‘persoonlijker’ wordt, en zijn eigen avonturen beschrijft in die natuur. Indrukwekkend is het openingsverhaal van deze bundel, Het landleven in Wisconsin. Dit is een (30 pagina’s lang) fragment uit zijn boek The story of my boyhood en youth (1913). Hier blijkt gelijk wat een geweldige schrijver John Muir is!

Van even hoog niveau vind ik het verhaal Stickeen, oorspronkelijk gepubliceerd in 1897 als An adventure with a dog and a glacier, een titel die precies weergeeft waar het verhaal over gaat, en waarin al een glimp van de opvallende ‘verteltoon’ en de spanning binnen het verhaal oplicht. Weergaloos!

Het derde verhaal dat de aanschaf van dit verzamelwerk meer dan rechtvaardigt is Een storm in de bossen (1894). Het begint als volgt: “Een van de mooiste en heerlijkste stormen die ik in de Sierra ooit heb mogen meemaken woedde in december 1874, tijdens mijn verkenning van een zijstroom van de rivier de Yuba. (…) De kracht van de storm was zodanig dat zelfs de meest onwrikbare koning van het bos tot in zijn wortels schudde, met een beweging die je duidelijk voelde als je ertegenaan geleund stond. De natuur vierde een groot feest en elke vezel van de meest starre reuzen trilde van pure opwinding.” Behoorlijk enthousiast, niet? Maar het verhaal ontwikkelt zich ‘persoonlijker’, en krijgt doormee een extra dimensie: “… en toen bedacht ik dat het toch mooi zou zijn om in een van die bomen te klimmen en zo een uitgestrekter uitzicht te krijgen en mijn oor te luisteren te leggen bij de eolische muziek van zijn allerhoogste naalden. (…) Omdat ik voor mijn botanisch onderzoek wel vaker in bomen klim, was het een peulenschil om de top te bereiken en nog nooit heb ik zo’n plezier gehad in mijn inspanningen. De ranke toppen zwiepten werkelijk op en neer in de woeste storm, bogen en draaiden naar voren en naar achteren, steeds maar in het rond, terwijl ze onbeschrijflijke combinaties van horizontale en verticale bewegingen maakten en ik me met gespannen spieren vastklampte, als een rijstvogeltje op een riethalm.” Wat een kerel! Wat een verhaal!

Ongetwijfeld zijn er in de uitgebreide geschriften van John Muir nog talloze van dit soort pareltjes op te diepen. Jammer dat dit voor deze bundel niet gebeurd is. Maar goed, zoals gezegd maken de drie genoemde verhalen de aanwezigheid van de andere zes meer dan goed.