Cicero

Kafka in stripvorm

Kafka in stripvorm

Iemand moest Josef K hebben belasterd, want hoewel hij niets misdaan had, werd hij op een ochtend gearresteerd.

Zo begint Het Proces van Franz Kafka. Ik heb dit boek in de loop der tijd een keer of twee, drie gelezen, en ik moet zeggen dat ik elke keer weer wat teleurgesteld werd in de uitwerking van dit prachtige uitgangspunt. Ik vind het te ‘Duits’, te ‘uitleggerig’. In ieder hoofdstuk wordt weer uitgebreid verteld over de ongrijpbaarheid van de wet, en van de onmacht van de burger om zich tegen de bureaucratie te weer te stellen. Ik denk aan minder woorden genoeg te hebben om zijn pointe te vatten, en zou een verkorte uitgave erg appreciëren...

Terugkerende thema's bij Kafka zijn vervreemding en vervolging met een vleugje zwarte humor; hij mixt het absurde met het hopeloze, het surreële met het alledaagse. In de prachtige film The Trial (Het Proces) van Orson Welles komt de kracht van het verhaal wat mij betreft duidelijker naar voren dan in het boek. Welles heeft het verhaal verfilmd als één grote nachtmerrie, dus zonder alle ‘uitleggerigheid’ die mij in het boek wat ging tegenstaan.

Ik was dan ook zeer gecharmeerd toen ik ontdekte dat er uitgaven in stripvorm bestaan van Het Proces. Zijn verhalen zijn klaarblijkelijk (ook) erg goed te ‘vertalen’ in stripvorm. Ik las drie ‘Kafka-strips’:

1. Franz Kafka / Chantal Montellier / David Zane Mairowitz: Het Proces. Sfeervol getekend (geheel in zwart-wit, in een Crumb-achtige stijl) door Chantal Montellier. Kafka's tekst is voor de strip bewerkt door David Zane Mairowitz (in het Nederlands vertaald door Gert Jan Pos). De door kenners lovend ontvangen strip zindert van symboliek en paranoia. Een indrukwekkende graphic novel die het duistere verhaal beschrijft van Joseph K., die zonder aanleiding verwikkeld raakt in een verbijsterend juridisch proces.
2. Clod & Ceka: Het Proces, naar de roman van Franz Kafka. Inhoudelijk voegt dit fraai uitgegeven stripboek niets toe aan het verhaal. Het is allemaal mooi in beeld gebracht door de jonge tekenaar Clod. Hij bedient zich van een stijl die in zwang kwam door Franse tekenaars van de 'Ecole Pigalle'. Het Proces door Clod en Ceka is opvallend licht en fris getekend in een elegante klare lijn.
3. Robert Crumb / David Mairowitz: Kafka. Robert Crumb is een van de pioniers van de Amerikaanse underground-strip. Het werk van Kafka is een van de grote invloeden op Crumbs werk, waarin paranoia een belangrijk thema is. Niet voor niets weet de tekenaar op bijna briljante wijze de sfeer van het joodse, vooroorlogse getto in Praag en de beklemming die Franz Kafka daarin dagelijks voelt, weer te geven. Het verhaal dat hij samen met Mairowitz vertelt, is een accurate, beknopte biografie van de schrijver en bevat een aantal korte verstrippingen in zwart-wit van verhalen van Kafka, zoals een schitterende 'Verwandlung-strip'.

De verschillen in ‘stijl’ geeft de strips een bepaalde eigenheid, waardoor ze heel goed na of naast elkaar te lezen zijn. Ik ben van mening dat film en ‘verstripping’ hier een uiterst waardevolle aanvulling zijn op het origineel van Kafka. Bovendien denk ik dat de strips Kafka’s werk rijp maken voor het ‘digitale circuit’: ik zou ze tenminste graag op mijn iPad hebben staan. Dan zou ik ze vast vaker inkijken dan wanneer ze – zoals nu – in mijn boekenkast verdwijnen...