Cicero

Langs de rivier

Langs de rivier – Esther Kinsky

“Een vrouw verhuist naar een buitenwijk van Londen, een buurt met veel immigranten. Allemaal spreken ze een andere taal en verhouden ze zich op hun eigen manier tot de stad. Ook zij is een vreemde. Als buitenstaander observeert ze het leven en de omgeving. Ze maakt lange wandelingen langs de rivier de Lea en ziet hoe stad en land in elkaar overgaan, elkaar vormen, hoe mensen uit de hele wereld er als een stroom doorheen trekken en om elkaar heen cirkelen. Dat alles tegen de achtergrond van de Europese geschiedenis, van de kleine en grote verhalen die mensen elkaar vertellen, en van de essentiële vraag hoe je als mens in dat geheel je plaats kunt vinden.” (Uitgeverstekst)

Het hoe en waarom van de verhuizing van de verteller naar Londen blijft (voor mij) in duister gehuld. Dat zij daar tot op zekere (grote) hoogte buitenstaander en eenling blijft is wel duidelijk. Uiteindelijk zal ze ook weer uit Londen vertrekken, ook nu weer om onbekende redenen en met onduidelijke bestemming. Glashelder is wel haar binding met rivieren, hier in Londen met name met een zijrivier(tje) van de Theems:

“Aan de voet van de helling, achter bomen, stroomde de River Lea. ’s Winters glinsterde het water tussen de kale takken. Daarachter strekte zich het polder- en weideland uit, na het vallen van de avond was het een grote hand vol schemering, steeds donkerder, af en toe doorsneden door het lichtsnoertje van een trein die over de hooggelegen spoordijk naar het noordoosten reed.” (p.13)

Dit is de eerste passage in het boek dat door mij ter herinnering is ‘aangevinkt’, met als doel het mogelijkerwijs later te kunnen terugvinden. Hoe meer passages ik te dien einde noteer, des te meer ik onder de indruk ben van de ideeën en/of formuleringen van de auteur. Mijn exemplaar van Langs de rivier staat vol met dit soort aanhalingen! Esther Kinsky heeft een prachtige stijl van schrijven, die bovendien in vertaling (van Josephine Rijnaarts) is omgezet in subliem Nederlands. De vaak lange en zorgvuldig geformuleerde zinnen zijn een genot om te lezen.

Het boek heeft duidelijk wel een centraal thema (de rivier), maar geen echt ‘verhaal’. Uit de ‘wandelverslagen’, die min of meer chronologisch in hoofdstukken geordend zijn, blijkt dat de verteller voor onbepaalde tijd in Londen verblijft, met de nadruk op de ‘tijdelijkheid’ van dit verblijf. Haar spullen blijven ingepakt in verhuisdozen in haar tijdelijke onderkomen. In de laatste hoofdstukken van het boek maakt zij zich op om weer te vertrekken. Uit Londen, zoveel is wel duidelijk, en waarschijnlijk ook uit Engeland, terug naar het vasteland van Europa. Reden en doel van het vertrek blijven echter onbenoemd. Alles wat de lezer daarover denkt te weten berust op interpretatie, en niet op feitelijke informatie.

Alle verhalen ademen de sfeer van weemoed, een soort onbestemd verlangen, waarbij niet duidelijk wordt waarnaar precies. Ook de rivier, die zijn grillige weg volgt om uiteindelijk uit te monden in de zee, zijn eindbestemming, heeft natuurlijk veel weg van een metafoor, de uitbeelding van een levensweg. Maar hoe, of wat? Suggereert het de tijdelijkheid, een voortgaan zonder doel, op weg naar het grote verdwijnen? In het voorbijgaan krijgen de details alle aandacht, die zijn het waard om overdacht en genoteerd te worden. De oorsprong en het doel blijven onbenoemd, duister…

Een mooi en intrigerend boek. Op een bepaald moment, zo rond p.340 (!), in de beschrijving van een uitzichtloos ‘avontuur’ tijdens een vakantie (?) in India, vond ik het boek even iets te deprimerend worden. Die indruk was, voor mij althans, van voorbijgaande aard. De laatste hoofdstukken herbergen een subtiel beschreven (of gesuggereerd) afscheid. Zoals in het geschetste uitzicht vanuit haar woning:

“De kale boom in de achtertuin schetste een vaag beeld van zichzelf op de bakstenen muur, waar het nooit meer verlichte raam het karakter van een teken had gekregen. Door de verschillen in kleur en soort leken de bakstenen steeds meer een geschrift, verrijkt met het raam als bijzonder teken en op dagen met een bleke zon aangevuld met het uitgebreide commentaar van de zachte schaduw – een tekst waarin de geschiedenis van de laatste maanden, bezien vanuit mijn uitkijkpost, was vastgelegd.” (p.358)

Een “terreinroman”, zegt de ondertitel. Zoals gezegd: een intrigerend boek!