Cicero

Lenin in de trein

Lenin in de trein – Catherine Merridale

“In 1917 leek er nog lang geen einde te komen aan de Eerste Wereldoorlog. Nieuwe wapens en tactieken werden ontwikkeld om de oorlog te winnen. De Duitse regering kwam op het idee om verwarring te zaaien in het toch al chaotische Rusland door de revolutionaire extremist Vladimir Iljitsj Lenin, in ballingschap in Zwitserland, naar Petrograd te laten reizen. Met de hulp van Ruslands grootste vijand reed de verzegelde trein door Duitsland. Tijdens de treinreis ontmoeten we naast Lenin een bonte verzameling medereizigers, onder wie diplomaten, politici, spionnen en fraudeurs.
Merridale verbindt al hun levens en verhalen met de politieke ontwikkelingen in Rusland en Europa. Lenin in de trein is gebaseerd op vele jaren research en beschrijft levendig hoe de Russische Revolutie begon.” (uitgeverstekst)

Catherine Merridale beschrijft in dit boek de treinreis van Lenin in 1917, en het effect van zijn aankomst in Rusland. De chaos van het revolutionaire Rusland en de talloze complotten komen aan de orde. Merridale eindigt haar verhaal enigszins abrupt, net voor de definitieve machtsovername. De Oktoberrevolutie als eindpunt was logischer geweest.

Lenin in de trein is een uiterst vlot geschreven en leesbaar boek, dat de Russische revolutie vanuit een originele invalshoek benadert. Bovendien benadrukt de schrijfster de ‘tijdloosheid’ van de beschreven historische gebeurtenissen:

“De wereld is tegenwoordig bijna net zo instabiel als in Lenins tijd. Een select groepje grote mogendheden zet – in een iets wisselende samenstelling – nog steeds alles om de eigen dominantie veilige te stellen. Omdat direct militair ingrijpen vaak heel kostbaar is, kiezen ze er bij regionale conflicten voor om lokale rebellen te steunen en financieel bij te staan, soms in het land waar het om gaat maar soms ook door hen ter plekke te droppen, zoals met Lenin gebeurde. (…) De geschiedenis van Lenin trein behoort niet alleen tot het domein van de Sovjets. Tot op zekere hoogte is die een parabel over hoe het gekonkel tussen grote mogendheden werkt, met als een van de belangrijkste regels dat de strategie van grote mogendheden bijna altijd averechts uitpakt.” (p.17-18) 

”Zo hebben we de afgelopen jaren ook de nodige hoopvolle lentes meegemaakt, compleet met scanderende menigtes, bloemen, vlaggen en kaarsen voor de heilige doden, en dat niet alleen in de Slavische wereld. Wanneer moderne tirannieën worden weggevaagd (en iedere eerlijke ziel juicht), staan de dienaren van de grootmachten van deze wereld nog altijd in de coulissen klaar om plannen te beramen hoe de resterende facties te verdelen, te steunen en te sturen – ook al begrijpen ze de situatie ter plaatse maar half. In 1917 hadden hun voorgangers in West-Europa met betrekking tot Rusland enkele duidelijke doeln voor ogen. Ze waren uit op militaire slagkracht om de oorlog te kunnen winnen, ze waren erop uit hun mondiale invloed te behouden. Ze wilden ook in vredestijd overwinnaars blijven, de Russische delfstoffen opkopen en hun eigen merken scheerzeep verkopen aan handelaren in de snel groeiende Russische steden. De prioriteiten zijn sindsdien misschien veranderd, maar de zienswijzen en doelstellingen van de regeringsadviseurs in grote lijnen niet. In 1917 pakten de plannen van alle buitenlandse spelers in de Russische tragedie averechts uit.” (p.225-226)