Cicero

Leven op de Mississippi

Leven op de Mississippi – Mark Twain

“Vanaf zeer jonge leeftijd wist Mark Twain één ding zeker: hij wilde rivierloods worden op de Mississippi. De status van die "mythische wezens' was onder jochies in het zuiden van de Verenigde Staten enorm: ze reisden, en wisten álles.
In deze fenomenale beschrijving van de machtigste rivier van Amerika ondervinden we hoe ingewikkeld dat loodsen eigenlijk was. Elke meter van deze rivier moet je op je duimpje kennen. En niet alleen overdag, maar ook 's nachts, niet alleen bij laag water, maar ook bij hoog water, niet alleen stroomop- maar ook stroomafwaarts. De ondiepten kunnen je je boot kosten. Twain roept een wereld op van deskundigheid in een landschap dat tot de indrukwekkendste ter wereld behoort. En dat in zijn ongeëvenaarde stijl.
'Leven op de Mississippi' is het persoonlijke relaas van de grote passie van een der grootste Amerikaanse schrijvers. Maar ‘Leven op de Mississippi' gaat over veel meer, zoals de Amerikaanse burgeroorlog, de slavernij en de gevolgen van leeglopende plantages, en bevat talloze sprekende en prachtige anekdotes over het leven in Amerika in de negentiende eeuw.” (Uitgeverstekst)

Leven op de Mississippi is een fragmentarisch opgezet boek. Het begint met een paar losse hoofdstukken die de ontdekking en de geschiedenis van de rivier behandelen. Vervolgens een los hoofdstuk met een aantal ‘sfeerschetsen’: “Fresco’s uit het verleden”. Pas met hoofdstuk 4 lijkt het verhaal echt te beginnen, als de verteller zelf als handelende persoon in het middelpunt van de aandacht komt te staan (zie bovenstaande ‘uitgeverstekst’). De schrijver wijdt nu zo’n honderd pagina’s (17 hoofdstukken) aan de opleiding van de verteller tot rivierloods. Hoewel alleszins smeuïg beschreven, krijg ik op een bepaald moment toch het gevoel dat het verhaal wat vastloopt. Dat vond de schrijver blijkbaar ook, want na een zeer kort tussenhoofdstuk (“Een stukje biografie”), waarin Twain vermeldt hoe zijn loopbaan als loods eindigt, zijn we ineens een twintigtal jaren verder. De verteller keert terug naar de rivier om te kijken hoe het leven daarop en omheen veranderd is. Daartoe bereist hij per raderboot de rivier stroomopwaarts, van New Orleans aan de Golf van Mexico tot aan Minneapolis in het binnenland van Noord-Amerika.

Dit tweede deel is helemaal een soort lappendeken, een reisverslag doorspekt met allerlei persoonlijke herinneringen (tot aan de vroegste jeugd van de verteller), wetenswaardigheden over steden en streken die worden aangedaan, economische analyses, en nog veel meer zijwegen. Hier is de beschrijving van de Mississippi uitgemond in een soort breed uitwaaierende ‘raamvertelling’.

Bindend element daarbij is de geweldige vertelkunst van de schrijver: op informele toon, waarin de ironie een belangrijk aandeel heeft, vertelt Twain zo ongeveer alles wat hij te weten gekomen is over de rivier en zijn uitgebreide stroomgebied. Dat hele gebied is gericht op de rivier. Zo sterk beïnvloed zelfs, dat het wezenlijk verandert qua inrichting op momenten dat de rivier zijn stroom verlegt, of bij overstromingen zelfs grote delen van de omgeving overstroomt.

Tot slot (slechts) twee korte citaten uit het verhaal, ter illustratie van het ‘ironisch’ en ‘beeldend’ taalgebruik van de schrijver Mark Twain. Ten bewijze dat zijn dikke boek veelal een feest is om te lezen.

“Toen we een oud kerkhof passeerden werd ons verteld dat daar de resten van een oude piraat lagen. Maar we geloofden onze zegsman op zijn woord en gingen niet kijken.” (p.322)

“Hier en daar stond in de verte een onregelmatig gevormde en met mosslierten begroeide cipres met zijn hoekige takken scherp tegen de hemel afgetekend: net zo’n eigenaardige vorm als de appelbomen op Japanse prenten – dat was wat we onderweg te zien kregen.” (p.323)