Cicero

Manhattan Transfer

Manhattan Transfer – John Dos Passos

Er cirkelen drie meeuwen boven de kapotte kratten, sinaasappelschillen, rotte kolen die tussen de splinterige paalwanden deinen, de groene golven schuimen onder de ronde boeg als de pont op het tij verglijdend tegen het hout bonkt, verschuift en langzaam stil komt te liggen aan de veerstoep. Handlieren draaien met rinkelende kettingen rond. Hekken scharnieren omhoog, voeten stappen over de spleet, mannen en vrouwen drommen door de naar mest riekende houten tunnel van het veerhuis, opeengedrukt elkaar verdringend als appels in de stortkoker boven een pers.

De roman begint met de aankomst van de veerpont aan de kade van Manhattan, zoals die 400 pagina’s later afsluit met de afvaart van de pont vanaf diezelfde kade. Tegelijkertijd is het een mooi voorbeeld van de beeldende en experimentele stijl van de auteur.

“In een reeks overlappende verhalen neemt John Dos Passos' Manhattan Transfer ons mee van het ‘Vergulde tijdperk’ (the Gilded Age) naar het ‘Jazztijdperk’ in een verhalende collage die de complexiteit van de stedelijke omgeving tot leven brengt. Deze caleidoscopische roman brengt de rusteloze energie van het leven in Manhattan over, van Wall Street tot de havenkades, van de Bowery tot de Village, van de grote lanen van de stad tot de zanderige steegjes, de rijke machthebbers en de worstelende immigranten. De innovatieve romantechnieken die Dos Passos gebruikte, gekenmerkt door flashbacks, een ‘stream of consciousness’ en een filmisch perspectief, zouden een nieuwe schrijfstijl inspireren. Bijna een eeuw nadat het werd geschreven, blijft Manhattan Transfer een onuitwisbaar eerbetoon aan de tegenstrijdigheden van de ‘American Dream’.”

Aldus de wat stijve vertaling van een Amerikaanse uitgeverstekst. Ik vind Manhattan Transfer (1925) een wervelende vertelling waarin het ‘wezen’ en het ‘tempo’ van het vroeg 20^e-eeuwse New York tot leven komt. Doorspekt met talloze poëtische taalvondsten en experimentele verteltechnieken. Wat mij betreft schaart John Dos Passos zich daarmee bij het illustere gezelschap tijdgenoten: James Joyce, Marcel Proust en Virginia Woolf:

“De lift schiet zoemend omhoog. Ze staat naar zichzelf te kijken in de smalle spiegel. Ineens wordt ze overvallen door een roekeloze vrolijkheid. Ze wrijft met een verfrommeld zakdoekje het stof van haar gezicht, beantwoordt de glimlach van de liftbediende die zo breed is als het toetsenbord van een piano, en ruist vlot naar de deur van het appartement die door een kanten dienstbode opengedaan wordt. Binnen ruikt het naar thee en bont en bloemen, vrouwenstemmen tsjilpen onder het getinkel van kopjes als vogeltjes in een volière. Er flitsen blikken rond haar hoofd als ze het vertrek betreedt.” (p.263)

Vertaald naar mooi Nederlands ook, door Guido Golüke.