Cicero

Matteüs passie

Matteüs Passie - Ria Borkent

‘Een poëtische hertaling’, aldus de ondertitel…

 “Wij knielen neer en zijn in tranen, / en roepen bij het graf u toe: / Rust in vrede, rust nu zacht! / Stil maar, moe gemarteld lichaam. / Laat uw graf en deze steen / voor mijn angstige geweten / als een warme deken wezen / en voor mij een rustplaats zijn. / Vederlicht / vallen dan de ogen dicht.” (Slotkoor)

“Eindelijk is er een poëtische hertaling van de Matthäus Passion die recht doet aan de boodschap. Er is nu een vertaling die de gelovige inhoud van de Matthäus Passion respecteert en de letterlijke tekst van het meesterwerk van Johann Sebastian Bach op de voorliggende muziek als uitgangspunt neemt. Deze prestatie van dichteres Ria Borkent is een must voor liefhebbers van religieuze poëzie en van de Matthäus Passion, zowel concertbezoekers als koorleden. Onmisbaar voor iedereen die graag wil weten wat er nu werkelijk in de Matthäus Passion staat en de teksten in zijn of haar eigen taal wil proeven.” Zo schrijft de uitgever op de voorflap.

De ‘hertaalster’/(religieus) dichteres licht haar werkwijze toe:

“Na het luisteren naar de Duitse tekst maak ik eerst per deel een werkvertaling, een letterlijke overzetting. Die past niet op de muziek en is grammaticaal gezien on-Nederlands, alleen al omdat de Duitse zinswendingen heel anders zijn dan de onze. Daarnaast is er het verschillende taalregister: wat we in het Duits voor lief nemen, klinkt, eenmaal vertaald, hopeloos sentimenteel in het Nederlands. Vertalen blijkt meer te zijn dan overzetten. Het is de historische brontaal ‘overleveren’ aan de actuele doeltaal, op zo’n manier dat de nieuwe tekst klinkt alsof hij vandaag geschreven is.” (p.13) Daarnaast beklemtoont de auteur haar streven om de Nederlandse tekst te vormen naar de muziek: “Mijn doel is een goed zingbare, poëtische en brontekstgetrouwe vertaling van de Matthäus Passion, die zowel luisteraars als zangers artistiek en inhoudelijk aanspreekt en natuurlijk klinkt” (p.14).

Mijn uitgave is tweetalig: op de linker pagina staat de Duitse tekst, de Nederlandse vertaling staat op de rechterpagina. Af en toe lees ik links, dan weer de rechter-tekst. Dat is wat onrustig, maar ik waardeer deze tweetaligheid wel omdat je kan terugschakelen naar de oorspronkelijke tekst, op elk moment dat je daar de behoefte toe voelt.

Achterin het boekje geeft Borkent een aantal “overwegingen bij de hertaling”. Ik vind deze heel verhelderend, en een verrijking van deze vertaling. De lezer krijgt hier zicht op de problemen waar een vertaler zich voor gesteld ziet, zeker als de tekst ‘melodisch’ moet blijven kloppen. Eén voorbeeld slechts van des dichters vertaal-overwegingen’:

Vers 49 … Ragfijne sopraanaria. Bijna gewichtsloos gezongen openingsregel. Ik prijs me gelukkig dat de woorden ‘liefde’ en ‘sterven’ op dezelfde plaats kunnen blijven staan. Zal ik vervolgens vertalen: ‘van enige zonde weet hij niets? Dat is een lettergreep teveel. Hij weet meer van zonde dan hem lief is, maar niet van eigen zonde. ‘Eigen’ leest als het Duitse ‘einer’, maar de klank is toch anders. Het voegt zich wel mooi: ‘van eigen zonde weet hij niets’. In het middendeel daalt de sopraanstem, daar staat ook enige dogmatiek; laat het mogen klinken als op vleugels: hij neemt het van je af, tilt het op, draagt het weg.

Zo’n integere, muzikale, poëtische motivatie alleen al maakt dit bundeltje de moeite waard!