Cicero

Nostromo

Nostromo – Joseph Conrad

“Nostromo is een spannende, breed opgezette roman over de gefingeerde Zuid-Amerikaanse republiek Costaguana. Het verhaal speelt in en rond de stad Sulaco, waar de verschillen tussen de klassen en rassen groot zijn. De politieke situatie is onzeker, verschillende klieken botvieren beurtelings hun hebzucht en machtswellust. Tegen die achtergrond plaatst Conrad een aantal sterk uitgewerkte personages, meest westerlingen, ieder met hun eigen belang, op politiek, sociaal, economisch of amoureus gebied. Die smeltkroes van belangen resulteert in een groot moreel drama van dictatuur en geweld, van verlammend materialisme en onverbiddellijk vooruitgangsgeloof. De splijtzwam ter plaatse is de zilvermijn die vlak bij de stad door Europeanen wordt gexploiteerd. Als de revolutie uitbreekt is de zilvermijn een van de eerste doelen van de nieuwe politieke machten. De legers naderen de stad en de conflicten spitsen zich toe.
In weinig engelstalige boeken wordt zo overtuigend een heel land eerst geschapen en vervolgens in vuur en vlam gezet. Ook zijn er weinig romans waarin personages uit elke laag van de bevolking zo beeldend worden geportretteerd, van de Engelse grootindustrieel Charles Gould en zijn knappe, idealistische vrouw tot de handige Italiaanse zeeman Nostromo, die zich leent voor het verdedigen van de belangen van anderen, maar uiteindelijk ook zelf belangen blijkt te hebben.” (Uitgeverstekst)

Voor de omslag van mijn Nederlandse uitgave (2001) is een foto gebruikt van de beroemde Braziliaanse fotograaf Sebastiao Salgado: Serra Pelada, Brazilië, 1986. Daarop een ‘overzicht van een zilvermijn, met honderden zwoegende mijnwerkers. Als mieren… De Engelse (Penquin) uitgave ‘zoomt in’ op deze mierenhoop.

In een voorwoord beschrijft Conrad de gebeurtenis / het verhaal, waarop de roman gebaseerd is, het feit dat één man een schip vol met zilverstaven heeft kunnen verbergen om daarvan ‘langzaam rijk’ te worden. Een mooi gegeven, dat door de schrijver is uitgewerkt tot een complexe roman. Het zijn niet alleen de ingewikkelde relaties en gebeurtenissen die de roman zijn gelaagdheid geven, maar bovenal de ‘vertelstructuur’. Die is bepaald niet lineair of eenduidig: binnen een alinea kan de tijd versnellen of vertragen, vooruitspringen of juist terugkijken. Vaak zonder duidelijke overgang. Ook het ‘vertelperspectief’ (vanuit welk personage de gebeurtenissen worden gezien, meegemaakt of becommentarieerd) wisselt nogal. Als laatste stijlmiddel maakt Conrad veelvuldig gebruik van een soort ‘filmische verslaglegging’: een beschrijving van personen of gebeurtenissen die visueel lijkt te zijn opgetekend. De vertaler – Jan Pieter van der Sterre – noemt Conrad in het nawoord bij zijn vertaling een “kubistisch cameraman”, waarmee hij uitdrukking geeft aan de nadruk op zowel het ‘fragmentarische’ als het ‘visuele’ dat de roman Nostromo kenmerkt.

Een treffend voorbeeld van deze complexe opbouw van de roman vind ik op p.485 e.v., waar gebeurtenissen die nog moeten plaatsvinden (met name de afscheiding van de West Republiek van het moederland Costaquayana) achteraf (vele bladzijden lang) verteld worden door een van de bijfiguren in het verhaal, de Engelse kapitein Mitchell. Daarna wordt het verhaal weer opgepakt waar het eerder was geïnterrumpeerd, en kan de lezer de lijn van de gebeurtenissen weer oppakken, zij het nu met de (achteraf-) kennis van de afloop. Zo verwarrend als het lijkt, is het ook. Maar het is ook geniaal, als je het eenmaal doorhebt!