Cicero

Oogzenuw

Oogzenuw – Maria Gainza

Elf verhalen bevat dit literaire debuut van de Argentijnse kunsthistorica Maria Gainza. Prachtige associatieve verhalen, waarin steeds een concreet kunstwerk (of kunstenaar) – uiteraard vaak te bekijken in het Museo Nacional de Bellas Artes van Buenos Aires - gekoppeld wordt aan de persoonlijke lotgevallen en bespiegelingen van de vertelster. “Mijn overlevingsinstinct leidt me altijd naar musea, zoals mensen in de oorlog schuilkelders in vluchten.”

De titel Oogzenuw is gebaseerd op het verhaal uit de bundel, Een leven in schilderijen, waarin de vertelster verhaalt over haar doktersbezoeken omdat zij last heeft van “een trillend rechteroog” waar zij zich ernstig zorgen om maakt. In de wachtkamer hangt een reproductie van een schilderij van Alexander Rothko. Beurtelings worden in het verhaal beide onderwerpen besproken, zonder dat die expliciet met elkaar in verband gebracht worden. Slechts de locatie is de onderlinge verbinding. Het sterke van de verhalen is nu dat dit soort ‘losse’ onderwerpen door hun verwevenheid in het verhaal op elkaar gaan inwerken en elkaar een extra impliciete betekenislaag verlenen. Uiteindelijk verzekert de arts haar “dat ik niets ernstigs heb. Het is een myokymie, een onwillekeurige samentrekking van de spiervezels, veroorzaakt door irritatie. Mijn oog houdt op met trillen. Ik blijf leven, zeg ik bij mezelf, ik blijf leven! En terwijl ik op de lift sta te wachten, kijk ik nog een laatste keer naar de poster van Rothko. Ik staar ernaar. Hij geeft me het gevoel dat ik uniek ben en maakt me tegelijkertijd bewust van de schreeuwend eenzame, zweterige homp vlees die ik ben. Hij herinnert me eraan dat ik nog leef en maakt me somber, zoals wanneer je je verheugt op geluk waarvan je weet dat het niet blijft duren.” (p.109)

Mooi geschreven, en in even mooi Nederlands vertaald. Ik merk dit aan mijn neiging om heel veel in de tekst te markeren, om het later te kunnen citeren. Dat (heel veel citeren) zal ik hier niet doen. Wel geef ik het advies om de besproken kunstwerken online op te zoeken, en naast de tekst te bekijken of te beluisteren. Je leert niet alleen wat bij, met name over (hier) onbekende Argentijnse kunstenaars, maar je bent ook beter in staat om inhoudelijke verbanden te leggen tussen de visuele, auditieve en literaire aspecten van de verhalen.

De elf verhalen staan ieder op zich, met hun eigen thema en tijdsbestek. Het vereist een flinke geestelijke inspanning om binnen de afzonderlijke verhalen de ‘draad’ op te pikken en te volgen. Opvallend vind ik hoe gemakkelijk je (ik) daarna weer een nieuw verhaal wordt ingetrokken. Volgens mij is het alleen heel goede schrijvers gegeven om dit voor elkaar te krijgen. Maria Gainza is daar duidelijk een van.

En zoals de auteur aan het eind van haar eerste verhaal in de bundel concludeert: …”en ik weet ook niet waarom ik het nu vertel, maar ik vermoed dat het altijd zo gaat: je schrijft iets om iets anders te vertellen.” (p.18)