Cicero

Pelgrim zonder God

Pelgrim zonder God – Herman Vuijsje

“Ruim dertig jaar geleden, in 1989, legde Herman Vuijsje te voet de oude Sint-Jacobsroute af. Als atheïst en individualist verkoos hij de tocht alleen en in omgekeerde richting te maken: van Santiago de Compostela naar Amsterdam… Het boek dat hij over zijn tocht schreef is meer dan een reisverslag. De vier maanden durende wandeling van het nog strenggelovige Noord-Spanje naar ‘goddeloos’ Amsterdam werd een reis door de Europese ideeëngeschiedenis, en een speurtocht naar de ankers voor moraal en spiritualiteit in een wereld waarin kerk en traditie op hun retour lijken.” (Uitgeverstekst)

Dat klinkt allemaal nogal ambitieus en hoogdravend, en zo is het waarschijnlijk ook bedoeld. In de (mijn) praktijk van het lezen valt het allemaal wat mager uit. Ik heb in elk geval niet het idee veel te hebben bijgeleerd over ‘de Europese ideeëngeschiedenis’ of over ‘ankers voor moraal en spiritualiteit in een…’ etc. De grootste ‘eyeopeners’ worden eigenlijk al prijsgegeven in de inleiding:

“Solvitur ambulando, wist Kierkegaard al: dingen lossen zich vanzelf op als je uit wandelen gaat.” En: “Op gedachtegebied geldt hetzelfde. In het begin loop je nog ijverig na te denken, omdat je dat zo gewend bent, maar na een tijd merk je dat je ook het grootste deel van je gedachten thuis kunt laten…”

“Sinds het eind van de vorige eeuw heeft Santiago zich weten te bevrijden uit de middeleeuwse sfeer van boetedoening en gesmeek waarin andere pelgrimsoorden zijn blijven steken. Wie de reis naar Compostela aanvaardt, toont juist zelfvertrouwen en autonomie. (…) Ooit begonnen als een primitief trucje voor de simpelen van geest, is de Santiagopelgrimage na een eeuwenlange reeks ups en downs omgezwaaid naar het andere uiterste: een time-out om je met volle aandacht open te stellen voor jezelf en je omgeving, op de manier die jou het beste past.”

Het hele boek is hier min of meer een illustratie dan wel uitwerking van, in combinatie met het verslag van de etappes van de concrete voettocht. Soms saai, vaker aangenaam om te lezen… Wat dat aangaat lijkt de leeservaring wel wat op het lopen van een lange wandeling, waar ook niet alle stukken even leuk of enerverend zijn.

Bovendien merk ik dat mij - als aspirant loper – de praktische, fysieke details het meest bijblijven. De fysieke problemen bij het lopen, en de ‘wanhoop’ die dit oplevert bijvoorbeeld, of de keuze om wel of niet met stok(ken) te lopen. De waarde van dit soort reisverslagen ligt voor mij toch (mede) juist in dit soort details waar ‘de pelgrim’ onderweg mee te maken krijgt. Daar zal je eerst mee moeten leren omgaan, voordat je je überhaupt met ‘verhevener’ zaken kunt bezighouden.