Cicero

Plattegrond van een jeugd

Wanda Reisel - Plattegrond van een jeugd

Niet altijd ben ik in de stemming om uitgebreid op een gelezen boek in te gaan. Nu dus even niet. Gelukkig zijn er op internet altijd genoeg boekbesprekingen te vinden. Ik zoek degene die het meest aansluit op mijn eigen bevindingen. Dat blijkt de recensie van Theo Hakkert in Het Parool. Die citeer ik hier dan maar, bijna integraal:

“Huizen zijn dankbare decors voor romans. Ze geven de schrijvers de kans een aantal zeer verschillende figuren op een klein oppervlak bijeen te brengen. Het hogedrukketelidee. Hoe reageert de een op de ander, in de privésfeer bovendien? Legio voorbeelden. Hella Haasse deed het in Huurders en onderhuurders. Vonne van der Meer in Eilandgasten, waarbij de huurders ná elkaar in het vakantiehuisje Duinroos aankwamen. Maar vooral Georges Perec deed het, onovertroffen, in Het leven een gebruiksaanwijzing.

In die roman zitten honderden verhalen verborgen, die op de een of andere manier allemaal samenhangen met een gebouw met negen woonniveaus in Parijs, meer precies aan de Simon Crubelierstraat. Nog preciezer: nummer 11.

Aan deze ontzagwekkende roman van Perec doet het nieuwe boek van Wanda Reisel sterk denken. Ook hier een groot gebouw in een grote stad, ook hier een precies adres, Van Eeghenstraat 100 in Amsterdam, en ook hier een groot aantal verhalen die alle, van heel direct tot zeer indirect, met het huis te maken hebben.

Plattegrond van een jeugd heet het. In Van Eeghenstraat 100 heeft Reisel een flink deel van haar jongste jeugd gewoond, in wat in de flaptekst een anarcho-liberaal doktersgezin wordt genoemd. Aan elk van de zestien kamers op de vijf verdiepingen, exclusief de liefst 26 vaste kasten, maar inclusief kolenhok en tuinprieel, heeft ze herinneringen of hangt ze anderszins verhalen op. Juist dat laatste, de verbeelding, tilt het boek naar een ander niveau.

Dit is niet zomaar een persoonlijk boek vol herinneringen aan slaapkamers en keukens, hier wordt ook zichtbaar hoe Reisels schrijverschap is ontstaan en waar het uit voort is gevloeid. Niet voor niets geeft ze een aantal malen specifiek aan welke situaties of gedachten hebben geleid tot bepaalde titels uit haar oeuvre.
Relativerend, om niet te zeggen komisch, is het gegeven dat de schrijfster voor een aantal verhalen in Plattegrond van een jeugd gebruikt heeft gemaakt van werk dat al her en der was gepubliceerd. Een wel zeer speciale manier om een aantal verspreide verhalen in één band bijeen te brengen.
Verhalen die los van het huis zelfstandig genoeg bleken te zijn om een eigen leven te leiden, net als uitgevlogen kinderen, maar voor deze gelegenheid terugkeren naar huis om zich eens ouderwets door moeder te laten verwennen. Reisel schrijft achterin: 'Ik beschouw ze als opgediepte vondsten, die nu samen een ander verhaal vertellen.'
Een genreaanduiding ontbreekt, omdat het boek alle gangbare indelingen ontwijkt. Ontroerende, vervreemdende, komische, kleine, fantastische, erotische en historische verhalen en hoofdstukken wisselen elkaar af. Een deel is gedrukt op grijs papier, een deel op wit.

Persoonlijke, autobiografische anekdotes wisselt ze af met episodes die duidelijk fictief zijn. Reisel moet onder haar handen haar autobiografie richting fictie hebben zien afdwalen. Dit was onontkoombaar. Zoals een auto zonder winterbanden zachtjes van de weg kan glijden zonder dat de remmen er invloed op hebben.
De schrijver zal niet rusten. Het ene verhaal haalt het andere uit, zet het voort, zwakt het af. Een oeuvre is een spiegelpaleis: wie zich erin waagt, zal nooit meer eenduidige beelden zien. En er is geen weg terug. De paradox is nu dat Reisel de lezer tot dit inzicht brengt met haar meest realistische boek.”

(Theo Hakkert / Het Parool)