Cicero

Praagse kleine luyden

Praagse kleine luyden – Jan Neruda

“De Kleine Zijde (Malá Strana) is een schilderachtige wijk in Praag, gelegen tussen de Moldau en de Burcht, een wijk met een gesloten karakter: destijds werden nieuwkomers er met de nek aangekeken. De ik-figuur, een jonge ­kandidaat-advocaat, heeft in die wijk een kamer gehuurd om zich in alle rust voor te bereiden op zijn examens: dat lukt ­natuurlijk niet. In fragmentarische, dagboekachtige ­ontboezemingen doet hij verslag van zijn belevenissen en van het wel en wee van zijn buren, de 'kleine luyden' uit de titel. Het gebruik van ­uitroep­tekens, vraagtekens en puntjes geeft zijn beschrijvingen een grote levendigheid, waardoor de lezer alle opgewonden gemoedstoestanden van de ik-figuur meebeleeft door diens ogen en hart.
Jan Neruda [1834-1891] is een van de klassieke Tsjechische schrijvers van de negentiende eeuw. Hij werd niet alleen bekend als dichter, maar vooral ook door zijn verhalen uit de bundel 'Kleine­zijdse verhalen', waarvan het verhaal 'Praagse kleine luyden' uit 1877 door de verrassend moderne verteltrant en fragmentarische structuur het meest moder­nistisch is. Aan een roman heeft Neruda zich nooit gewaagd; hij was typisch een meester van de korte vorm: het verhaal, de column, het journalistieke verslag en genoot - in een tijdperk waarin Tsjechoslowakije nog deel uitmaakte van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie - grote populariteit onder de Tsjechische lezers; hij wordt gezien als een belangrijk voor­vechter van de Tsjechische taal en literatuur.
Uit respect voor deze Tsjechische groot­meester van het korte verhaal koos de Chileense dichter Pablo Neruda zijn - voor hem Spaans klinkende - achternaam als pseudoniem.” Aldus de uitgeverstekst op de boekomslag. Daar heb ik weinig aan toe te voegen, in tegenstelling tot Kees Mercks, die niet alleen verantwoordelijk is voor de vertaling maar ook voor het nawoord:

“Heel bijzonder in dit verhaal is de absurdistische, uitgebreide notatie van de zang van een nachtegaal. De lengte hiervan en de fonetisch weergegeven klanken zijn zo bizar en – denk ik – in de literatuur tot dan zo uniek dat je hier een voorbode van het modernisme in kunt herkennen.” (p.124) Bovendien is het geen ‘neutrale’ weergave van de zang van een nachtegaal, maar gaat die zang in de oren van de ‘ik’ algauw over van een lieflijk gekweel (“Jemig, wat een verrukkelijk geluid”) in het ongenadig hameren van een gloeiende spijker in zijn brein. “Tsak tsak tsak tsak… tsak tsak tsak tsak tsak tsak… tsak tsak… (…) Dat zulk ongedierte niet afgeschoten wordt!” (p.22-23) De complete beschrijving neemt anderhalve bladzijde in beslag, en is het alleen al waard om het boekje voor aan te schaffen.