Cicero

Reis met een ezel door de Cevennen

Robert Louis Stevenson 

Reis met een ezel door de Cevennen

“Reis met een ezel is het verslag van de twaalfdaagse, bijna tweehonderd kilometer lange reis die de Schotse schrijver Robert Louis Stevenson in 1879 maakte door de ruige en nauwelijks bewoonde Franse Cevennen. Met zijn beschrijving van de koppige en eigengereide ezel Modestine schiep de man die later bekend zou worden met onder meer Dr. Jekyll & Mr. Hyde en Schateiland onbedoeld een van de meest markante karakters uit de reisliteratuur. De afkeer die de onmachtige Stevenson aanvankelijk van Modestine heeft, verandert gaandeweg in een vertederende genegenheid.”
Aldus de beschrijving op de achterzijde van dit prachtig uitgegeven boekje door uitgeverij Hoogland en Van Klaveren. Het enige manco aan de uitgave is het “voorwoord” door Kees van Kooten, die hierin blijk geeft van een uiterst bekrompen kijk op literatuur. Stevenson zou dit voorwoord waarschijnlijk even bot hebben afgeserveerd als de door hem besproken roman van ene M. Elie Berthet: “... die ik heb gelezen en niet wens over te lezen.” (p.33) Van Kooten had gewaarschuwd moeten zijn.

Wat het lezen van Stevensons reisverslag zo aangenaam maakt, is enerzijds het ongecompliceerde karakter ervan, terwijl er anderzijds blijk gegeven wordt van een grote belezenheid en interessegebied. Dat ‘ongecompliceerde’ komt al tot uiting in zijn reisdoel:

“Wat mezelf betreft, reis ik niet om ergens naartoe te gaan, maar om te gaan. Ik reis om te reizen. Het is een zaak van in beweging zijn, om de gebreken en de belemmeringen van ons bestaan echt te ondergaan, om het gespreide bedje van de beschaving te verlaten en te ontdekken dat de aarde onder je voeten van graniet is en bezaaid met scherpe vuursteentjes. Ach, naarmate we meer bereiken in het leven en meer in beslag worden genomen door onze beslommeringen, wordt zelfs een vakantie iets waaraan gewerkt moet worden. Een rugzak op een pakzadel vasthouden in een hagelstorm uit het koude noorden is geen hoogstaande arbeid, maar wel een inspanning die de geest bezighoudt en kalmeert. En als het heden zo veeleisend is, wie kan zich dan nog opwinden over de toekomst?” (p.51)
Met die opvatting over ‘vakantie’ was Stevenson zijn tijd pakweg een eeuw vooruit...

Daarnaast verhogen de talloze intertekstuele verwijzingen – zo simpel en terloops als ze geponeerd worden – het leesplezier in een verhouding evenredig aan de mate van herkenning door de lezer.:

“Een handelsreiziger met een schilderachtige inborst kon verwachten dat ik een afschuwelijk landschap à la Byron te zien zou krijgen, maar in mijn Schotse ogen leek het stralend en overvloedig ...” (p.112)

Stevenson is stellig, en kort van argumentatie, en daardoor soms wat cryptisch. Aan de lezer om uit te vinden wie of wat die ‘handelsreiziger’ is, en hoe precies de houding was van Stevenson tegenover Byron.... Dat alles is echter aan meneer van Kooten niet besteed. Die weigert – als de boer uit het verhaal – daarvoor zijn huis uit te komen. De lafaard!

Bovenstaand is mijn commentaar zoals ik dat eertijds schreef, meer dan 10 jaar geleden. Nu, na deze prachtige novelle te hebben herlezen, voel ik mij slechts geroepen om mijn venijnige sneer naar het voorwoord van Kees van Kooten te herroepen. Ik kan mij niet herinneren waarop mijn aversie indertijd precies gestoeld was. Nu echter vind ik datzelfde voorwoord zeer gepast en verhelderend!