Cicero

Schuim en as

J. Slauerhoff - Schuim en as

Sommige boeken overtuigen vanaf de eerste bladzijde, andere komen langzamer op gang. Daarbij moet je jezelf echt door de eerste bladzijden, hoofdstukken zelfs, heenworstelen voordat het verhaal je te pakken krijgt. Tot de laatste categorie behoort – wat mij betreft – Slauerhoffs Schuim en As, een boek dat bestaat uit 5 afzonderlijke verhalen.
Een aantal jaren geleden kreeg ik van een collega een oud exemplaar van dit boek vanwege het feit dat hij de Verzamelde Werken van Slauerhoff gekocht had, waarin uiteraard ook Schuim en As is opgenomen. Ik ben destijds ook daadwerkelijk begonnen het boek te lezen, maar al bij het eerste verhaal ben ik blijven steken: het kon mij niet echt boeien. Om de één of andere reden ben ik het boek ook kwijtgeraakt. Onlangs kwam ik het toevallig tegen in de ‘ramsj’, en kon ik het toch niet laten om het te kopen en weer te gaan lezen.
Het eerste verhaal – “de erfgenaam”, een soort ‘Arabisch sprookje’ - maakt nog steeds weinig los bij mij, en ook het tweede – “het eind van het lied” – vind ik erg traag en houterig op gang komen. Maar in de loop van dit verhaal werd ik toch ‘gegrepen’, met name door de ‘doorleefde’ beschrijvingen van de zwerftochten van de hoofdpersoon op zoek naar ... ‘geestelijke verlossing’ of zoiets. Maakt niet uit, waar het om gaat is het rusteloze zwerven, en de manier warop Slauerhoff dit beschrijft. Want vanaf dit punt is het boek mij blijven boeien, en lijken de verhalen (daardoor?) ook steeds beter te worden.

“Slauerhoff (1898-1936) heeft zijn vaste plaats in onze letteren, zowel als dichter als prozaschrijver. De eerste druk van de verhalenbundel 'Schuim en as' verscheen in 1930. De bundel bevat 5 verhalen. Dat zee, schepen, zeelieden en de zeemansliefde, de eenzaamheid en China, een dominante rol spelen in Slauerhoffs leven en in zijn oeuvre blijkt ook overduidelijk in dit boek, waarvan 'Such is life in China' misschien wel het bekendste is. Dat 'Slau' slordig omspringt met de stijl, is bekend. Ook hier komen we aparte stijlbloempjes tegen. Voor literaire lezers. Kleine druk.” (Biblion recensie, Redactie)

Slauerhoff heeft een wat ‘zwalkende’, ‘ongerichte’ stijl, zoals een zeeman over de zeeën ‘zwalkt’. En die stijl past dus wel goed bij hem, de eeuwig zwervende en ongedurige scheepsarts die hij was, volgens overlevering. De passages over de rusteloze omzwervingen van zijn personages, te voet over land en per boot over zee, komen heel ‘doorleefd’ en ‘echt’ over. Het hoogtepunt van de bundel is wat dat (en mij) betreft het verhaal “Larrios”, dat gaat over een zeeman die rusteloos op zoek is naar zijn ‘geliefde’, een zoektocht die hem over vele zeeën en continenten voert en uiteindelijk niets oplevert.
‘Rusteloos’ – je zult het inmiddels al begrepen hebben – is de voornaamste karakterisering van deze verhalenbundel, qua inhoud zowel als qua stijl. En mijn grootste waardering van het boek schuilt ook in de ontdekking van deze eenheid in werk en leven van Slauerhoff.