Cicero

Stoner

John Williams - Stoner

Het boek Stoner is oorspronkelijk al in 1965 uitgekomen,  maar pas in 2012 in het Nederlands vertaald en uitgegeven. Uitgeverij Lebowski schrijft op haar website over dit boek:

“William Stoner wordt aan het einde van de negentiende eeuw geboren als zoon van een arme boerenfamilie. Tot groot verdriet van zijn ouders kiest hij voor een carrière als docent Engels. Hij wijdt zijn leven aan de literatuur en aan de liefde – en faalt op beide fronten. Zijn huwelijk met een vrouw uit een gegoede familie vervreemdt hem verder van zijn ouders, zijn carrière verloopt moeizaam en zijn vrouw en dochter keren zich tegen hem. Een nieuwe liefdesrelatie wordt verbroken om een schandaal op de universiteit te voorkomen. Stoner sterft uiteindelijk in anonimiteit, zoals ook zijn hele leven zich in de marge heeft afgespeeld.
Stoner is een onwaarschijnlijk mooi geschreven roman over het weinig opzienbarende leven van een weinig opzienbarende man.”

Aan deze karakterisering valt eigenlijk weinig toe te voegen. Opvallend is inderdaad de heldere, onopgesmukte taal waarin het verhaal verteld wordt. Het vertelperspectief ligt volledig bij de hoofdpersoon, en middels een ‘alwetende verteller’ krijgt de lezer inzicht in de handelingen, gedachten en gevoelens van deze William Stoner. Het verhaal is simpel en wordt chronologisch verteld. De enige uitzondering daarop is het begin, waarin wordt teruggekeken op het leven van de hoofdpersoon en met name de indruk die dit heeft nagelaten, nog voordat deze persoon tot leven komt:

“Een enkele student die zijn naam tegenkomt, zou zich vergeefs kunnen afvragen wie William Stoner was, maar zijn nieuwsgierigheid zal zelden verder reiken dan het stellen van een terloopse vraag. Stoner’s collega’s, die hem tijdens zijn leven niet bijzonder hoogachtten, spreken tegenwoordig nog maar zelden over hem, Zijn naam herinnert de ouderen eraan hoe ze allemaal zullen eindigen, en is voor de jongeren niet meer dan een klank, die geen besef van het verleden oproept, en geen persoon met wie zij zichzelf of hun loopbaan in verband kunnen brengen.”

Het verhaal, het leven, van William Stoner is inderdaad weinig opzienbarend, afgezien van het feit dat dit “onwaarschijnlijk mooi” beschreven is door John Williams. En daar gaat het in de literatuur tenslotte om… toch? Zoals John McGahern het verwoordt in zijn nawoord bij de Nederlandse vertaling:

‘De helderheid van de taal is op zichzelf een overvalst genoegen. Vanuit het perspectief van een latere generatie onderscheidt de roman zich niet alleen door die helderheid en intelligentie, maar ook door de manier waarop zulk weinig belovend materiaal zo schitterend is gedramatiseerd. De kleine wereld van de universiteit biedt uitzicht op oorlog en politiek, op de jaren van de Depressie en de miljoenen die ‘eens zelfbewust rechtop liepen’, en voorts op het leven als geheel’

Of in de woorden van John Williams (Stoner) zelf:

“De liefde voor literatuur, voor taal, voor de geheimen van de geest en het hart, die zichzelf in de minieme, merkwaardige en onverwachte combinaties van letters en woorden toonden…” (p.105)

“… dat hij door woorden iets te weten was gekomen dat niet in woorden kon worden uitgedrukt…” (p.93)