Cicero

Ter voorbereiding op het volgende leven

Atticus Lish – Ter voorbereiding op het volgende leven

“In de restaurantkeukens in de onderbuik van New York zwoegt Zou Lei, een illegale immigrante uit de woestijn van China. De constante angst voor de immigratiedienst overschaduwt haar bestaan. Voor Zou Lei is hard werken geen keuze, geen stap op weg naar de Amerikaanse droom maar een constante strijd om te overleven, om de honderd dollar per week bijeen te sprokkelen die ze betaalt voor haar hoekje in het piepkleine appartement dat ze deelt met vele andere illegalen.
Tijdens een van haar schaarse pauzes loopt Zou Lei drievoudig veteraan Skinner tegen het lijf. Skinners traumatische ervaringen in Irak hebben diepe psychische wonden achtergelaten, en de enige manieren waarop hij zijn demonen weet te bedwingen zijn pijnstillers, antidepressiva en alcohol. Ondanks de taalbarrière herkennen de twee iets in de ander, en er ontstaat een relatie die een glimp hoop biedt in hun beider harde bestaan. Maar de realiteit in dit New York is allesbehalve een sprookje, en de omstandigheden zijn allesbehalve ideaal.” (uitgeverstekst) 

De vertelstijl van deze roman is snel, rauw en beeldend, met beschrijvingen van de verschillende plaatsen waar het verhaal zich afspeelt die doen denken aan filmsets. Hoofdstuk 42 bijvoorbeeld begint met een sfeertekening van het stukje New York waar de volgende scene in het verhaal zal worden opgevoerd: 

“Op Roosevelt Avenue liep Jimmy onder de spoorbrug met de pijlers en steunpilaren, klinknagels en graffiti, vrachtwagens waar de koppen, hersens en ingewanden van varkens werden verkocht, met de Mexicaanse stemmen en het geronk van de aggregaten. In de zijstegen konden immigranten hun haar laten knippen of hun eigen muziek kopen. Op straat werden spijkerbroeken, lingerie, mobiele telefoons, pumps, glazen pijpjes en Spaanse romantiek verkocht, een besnorde man greep een vrouw met ravenzwart haar bij haar heupen en stak zijn hand in haar bloes van grove stof. De paspoppen met hun gewelfde achterste en hun torpedoborsten stonden op hun tenen en droegen grote zwarte pruiken en supersonische brillen. Achter elke deur zat een kroeg waar het binnen donker was en de muziek heel hard stond, alsof er overal uitbundig feest werd gevierd. Maar als je naar binnen keek, zag je een stuk of drie, vier sjofele types aan een tafel zitten waar een olympisch record aan lege bierflessen op stond – het tafereel van migranten die zich klem zopen op een busstation.

Het rook er naar gebakken kip, patat en geroosterde maiskolven. En er was werk in uitvoering: op bevel van de gemeente werd er in het wegdek gedrild. Er werd getoeterd en een goedkoop, lelijk barrel zigzagde tussen de andere weggebruikers door. De passagiers droegen identieke rood met zwarte Bull-petten en mouwloze T-shirts, de mannen hadden zwarte vlechten, pukkels en bulkende witte bovenarmen met tatoeages. De dikke meisjes riepen Yo! Ga opzij, eikel, en de puisterige chauffeur hing over zijn stuur, druk gebarend en schreeuwend naar een andere auto: Uit de weg, klootzak! Aan het spiegeltje hing de vlag van Porto Rico en de auto, die volledig gevuld was door dit zwaarlijvige kwartet, spoot weg op zijn goedkope, op speelgoed lijkende wielen.” (p.305) 

Deze beschreven filmische aanzet is de opmaat voor een uiterst gruwelijke en gewelddadige scene met een negatieve hoofdrol voor een belangrijk bijfiguur in de roman, Jimmy Murphy, en waarin de lezer nietsvermoedend wordt meegesleurd.

In de roman worden beurtelings de gangen gevolgd van één van de hoofdfiguren. Dat zijn de illegale Chinese immigrante Zou Lei, de oorlogsveteraan Brad Skinner en – in mindere mate, maar wel heel bepalend – de gewelddadige bajesklant Jimmy Murphy. Lish vertelt het verhaal vanuit deze verschillende personen. Langzaam vervlechten die zich met elkaar en stevenen af op een dramatische climax. De vertelstijl verandert met de persoon en de omstandigheden. De schrijver slaagt erin om de totaal verschillende personages met hun eigen milieu en voorgeschiedenis buitengewoon geloofwaardig neer te zetten. Die geloofwaardigheid geldt zeker ook voor Lish’ duiding van het explosieve potentieel dat deze moderne ‘ontwortelden’ vormen, het latente oncontroleerbare geweld dat zij in zich dragen. In de volgende scene maakt de Irak-veteraan Skinner zich een voorstelling van hoe hij zich mogelijk zou kunnen ontwikkelen. Hij fantaseert hier maar wat, maar je ervaart als lezer de dunne lijn tussen dromen en daden:

“Nah, zei hij en wreef over zijn kaken. Ik ben helemaal klaar met het leger. Ik laat mijn haar groeien tot het over mijn reet hangt. En ik laat een baard staan. Tot hier. Wat denk jij? (…) En dan trek ik ook zo’n soepjurk aan. Hè? Ja, zo’n djellaba. Met een tulband. O ja, dat is een goed idee, zei ze. Ja toch? En dan ga ik ook vijf keer per dag bidden. Enfin, je kent het wel. Ja, ik weet er alles van, zei ze. Ik ga bidden, zo – en hij bracht zijn handen naar zijn gezicht alsof hij het met Gods woord of Gods water wilde reinigen – en zei: Allahoe akbar. Kijk eens aan, zei ze. Foutloos. Wat ga je nog meer doen? Eens kijken. Ik ga mezelf opblazen, zeker weten. Ik stap Dunkin Donuts in, blaas mezelf op en neem een tiental mensen mee de dood in. Het verkeer zal pakweg drie kwartier stilliggen. Mensen kunnen niet meer naar hun werk. En natuurlijk kom ik dan in de hemel met de tweeënzeventig maagden.” (p.219)

Met Ter voorbereiding op een volgend leven heeft Atticus Lish een verpletterend debuut afgeleverd (aldus de uitgever); zowel een aanklacht als een liefdesbrief aan New York City, een indringend portret van de onderkant van New York, waar de Amerikaanse Droom voor immigranten en oorlogsveteranen onbereikbaar lijkt. Sterker nog trof mij in deze roman de invoelbaarheid van een tomeloze gewelddadigheid die er onder het oppervlak van onze hightech wereld sluimert. En die op elk moment en op elke plaats (al dan niet incidenteel) tot uitbarsting kan komen. Daarmee is Ter voorbereiding op een volgend leven zowel een grootse als ook ontluisterende roman.