Cicero

Tsjaikovskistraat 40

Tsjaikovskistraat 40 – Pieter Waterdrinker

Het boek krijgt van alle kanten lovende recensies, zoals onderstaande die ik op de verkoopsite Bol.com aantrof:

“Pieter Waterdrinker (1961) staat na negen boeken vermoedelijk in de top 5 van miskende romanciers in Nederland. Nooit een grote prijs, nooit een waanzinnige bestseller. Dat gebrek aan erkenning ervaart hij blijkbaar zelf ook als onrechtvaardig, want in deze 'autobiografische vertelling' geldt het Hollandse prijzencircuit als 'corrupt'. De rode draad in deze roman is de ellende die een schrijver zich op de hals haalt door van zijn uitgever een voorschot van tienduizend euro te vragen voor diens bestelling van een heel 'persoonlijk' boek naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de Russische revolutie van 1917. Hij heeft eigenlijk geen zin meer in schrijven over Rusland en de Sovjetunie, waarvoor de belangstelling in Nederland blijkbaar heel matig is. Maar zijn zwager heeft het geld nodig en de ziekten van poes Ljolja kosten ook een fortuin. Hij komt op het briljante idee om van de Tsjaikovskistraat 40 in Sint-Petersburg het epicentrum van historische gebeurtenissen én van zijn eigen avonturen in Rusland te maken. En dat levert weer wondermooi vertelde, frivole en melancholische verhalen op. Wie wil lezen wat er gebeurde voor, tijdens en na de Oktoberrevolutie en dat alles verpakt in de eigen levensgeschiedenis van de auteur, neme dit moedige boek. Twee tragedies ineen.” (Anneke van Ammelrooy…?)

“Hij heeft eigenlijk geen zin meer in schrijven over Rusland en de Sovjetunie, waarvoor de belangstelling in Nederland blijkbaar heel matig is….” schrijven Pieter en Anneke. Inderdaad, het chagrijn en de pedanterie druipen eraf. En de gemakzucht: “Je versierde met enig patina je eigen leven, ontleende volop aan wat anderen hadden geschreven (…), roerde alles door elkaar, (…) et voilá: het boek had als het ware zichzelf geschreven. Het trucje van de non-fictie, tegenwoordig zo veelgeprezen, even gelikt als doortrapt.” (p.69)

Alle ‘goedkope’ stijlmiddelen worden ingezet in het kader van het effectbejag: “Met knuppels, ploertendoders en vlijmscherpe putterschepjes was het leger op de weerloze mannen, vrouwen en ook op kinderen begonnen in te slaan; anderen waren bezweken aan het traangas. Weer anderen werden in de stormloop die er in de paniek uitbrak platgetrapt.” (p.102) Cursivering van mij; ik zal niet proberen uit te leggen hoe effectief deze overdreven pathetiek de geloofwaardigheid in mijn ogen onderuit haalt.

“De dood is als een vlooienplaag die bezit neemt van een huis en amper te bestrijden is.” (p.113) Wat is dit voor interessant-poëtisch bedoelde literatureluur?

“Hier, in deze sprookjesachtige omgeving waar de kunst en de fijnzinnigheid hadden gebloeid, onder de kristallen kroonluchters en zijden draperieën, begon Lenin met zijn schrille stem, zijn neurotische motoriek en Aziatische moordenaarsogen aan de exercitie van de dood.” (p.125) Zo gauw hij Lenin ter sprake brengt, begint Waterdrinker blijkbaar te schuimbekken, en te vervallen in racistische kwalificaties.

Zo halverwege het boek houd ik het voor gezien: dit soort ‘literatuur’ is aan mij niet besteed. Nee, wat mij betreft ook “nooit een grote prijs, nooit een waanzinnige bestseller”… Wat - ironisch genoeg - deze Tsjaikovskistraat 40 door een uitgekiend marketings- en reclamebeleid toch blijkt te kunnen worden. Het NRC Handelsblad (werkgever van de auteur) plakt er alvast het ronkende etiket op “van begin tot eind heerlijk en meeslepend”. Dat doet mij denken aan de (humoristisch bedoelde) reclamekreet van enige jaren geleden, “wij van wc-eend adviseren wc-eend”…