Cicero

Twee wegen

Per Petterson - Twee wegen

“Twee mannen komen elkaar tegen op een brug. Er volgt een ongemakkelijk gesprek: Tommy en Jim waren vroeger vrienden, maar hebben elkaar al vijfendertig jaar niet meer gezien. Door deze toevallige ontmoeting komen veel herinneringen uit hun jeugd boven, toen ze allebei opgroeiden in gebroken gezinnen en kracht putten uit hun vriendschap. Tommy en Jim zijn ieder hun eigen weg gegaan, maar kunnen niet aan hun veelbewogen verleden ontsnappen.” (uitgeverstekst)

Het verhaal wordt beurtelings verteld vanuit het perspectief van één van de mannen/jongens (en een paar keer vanuit het perspectief van Tommy’s zusje, Siri), en verspringt in tijd tussen 1962-70 (de jeugd) en 2006 (het heden). Ik had nogal moeite om in het verhaal te komen, met name door de op het eerste gezicht vrij povere schrijfstijl:

“Ik draaide het contactsleuteltje om, en toen wilde de motor niet starten, ik probeerde het nog een keer, en toen sloeg hij aan.” (p.9)

Twee keer ‘toen’ in een zin, dat irriteert. En dit is geschreven vanuit het perspectief van 2006, dus van een volwassen man. Later wende ik aan de stijl, en kwam ik ook vaak poëtische beschrijvingen tegen:

“Aan de buitenkant stond de koude lucht manshoog tegen de ruit gedrukt en werd toen hij de deur opendeed naar binnen gezogen”… (p.55)

“Petterson noemt zichzelf 'een intuïtieve schrijver'. Dat merk je aan zijn stijl. Hij laat zich drijven op de cadans van de woorden die niet gelijkmatig is, eerder hortend en stotend, mee vechtend met de personages en hun confrontatie met het leven.” (scriptor-boekrecensies) In andere recensies van Twee wegen kom ik  typeringen tegen als:

“En dan die zinnen die ontploffen waar je bijstaat. (…) Razende, bijna hallucinerende zinnen die een week soort melancholie in mij wakker maken.”

De auteur zit zijn personages erg dicht op de huid, wat het effect oplevert van een beklemmende spanning. Veel ruimte wordt er besteed aan de beschrijving van fysieke gebeurtenissen, zoals wanneer de vrienden ’s nachts, terugkerend van een feestje, een verlaten geul van grondwerkers een stuk verder uitgraven. Ik vind dit soort beschrijvingen tot de beste van het boek behoren. Ook de cyclische opzet van een aantal hoofdstukken wordt door de auteur perfect uitgevoerd. In bovenstaande scene zijn de vrienden aan het begin van het hoofdstuk bijna thuis, om vervolgens met een wijde boog op het feestje te belanden. Vervolgens wordt uitgebreid hun terugweg beschreven, tot ze weer bijna thuis zijn.  Vaak heb ik moeite met dit soort indirecte constructies, maar Per Petterson bewijst dat ze in de handen van een bekwaam schrijver kunnen werken.

Af en toe doet het verhaal, qua toon en inhoud, mij denken aan Denis Johnson’s Treindromen. Eenzelfde sobere taal, en er spreekt eenzelfde soort ‘fatalisme’ uit: de aanwezigheid van een permanente noodlotsdreiging waartegen de personages uiteindelijk niet zijn opgewassen. Maar zij ondergaan hun lot waardig, zij zijn op geen enkele manier te karakteriseren als ‘losers’. Twee wegen is een soort Noorse tegenhanger van Johnson’s kleine American novel… Dat is bepaald geen diskwalificatie!