Cicero

Verloren illusies

Verloren illusies – Honoré de Balzac

“Lucien Chardon, een jonge dichter uit de provincie, droomt ervan beroemd te worden. Hij wordt verliefd op een adellijke dame, die hem meeneemt naar Parijs. Daar raakt hij al snel al zijn illusies kwijt. Zijn opportunisme bezorgt hem grote problemen in de echte wereld. Hij vlucht, overweegt zelfmoord, maar keert uiteindelijk toch terug naar de stad van zijn dromen.
Voor de moderne lezer is er veel herkenbaar: de literaire wereld wordt ten voeten uit, en niet op haar voordeligst, getekend. Ambitie en naïviteit, doortraptheid en eerlijkheid, provincialisme en de beruchte grotestadsmentaliteit, armoede en rijkdom – de veelheid aan thema’s en tegenstellingen die in deze roman verenigd zijn is indrukwekkend. Deze even omvangrijke als volle roman is een van de hoogtepunten uit het grote oeuvre van Balzac. Diens La Comédie humaine komt in Verloren illusies schitterend tot zijn recht.” (Uitgeverstekst)

Zevenhonderd bladzijden maar liefst telt de roman, en omdat Balzac (naar mijn mening) nogal breedsprakig is, vaak op het saaie af, en bovendien zijn talloze gezichtspunten van uitvoerige toelichtingen voorziet, heb ik er een hele kluif aan gehad. Zo heb ik bijvoorbeeld verspreid door de tekst heen tien passages geturfd waarin de schrijver expliciet zijn ‘punt’ meent te moeten maken met betrekking tot de ‘verloren illusies’ waaraan de romantitel reeds uiting geeft. Ik citeer hier slechts de eerste uitgesproken vooruitwijzing op komende desillusies:

“Iedereen in zijn omgeving plaatste hem steeds hoger op het denkbeeldige voetstuk waarop hij zichzelf al had gezet. Iedereen, zowel zijn vrienden als zijn razende vijanden, bleef hem sterken in zijn eerzuchtige verwachtingen en zo schreed hij voort in een wereld vol luchtspiegelingen. Jonge mensen met een levendige fantasie laten zich zo gemakkelijk door deze lof en deze dromen meeslepen, alles speelt een knappe jongeman met een veelbelovende toekomst zozeer in de kaart, dat er meer dan één bittere en harde les nodig is om zulke illusies de kop in te drukken.” (p.122)

Illusions perdues maakt deel uit van La Comédie humaine, een reeks romans geschreven met de bedoeling een volledig beeld te geven van de Franse maatschappij na de val van Napoleon, in de tijd dus die bekend staat als de Restauratie. Balzac schreef als tijdgenoot in het kader van deze Menselijke Komedie een honderdtal (!) romans die een beeld geven van de sociale toestanden in de verschillende maatschappelijke klassen. Hij was daarmee een van de grondleggers van de realistische roman. Hij wordt beschouwd als een van de grote romanciers van de Franse en zelfs van de wereldliteratuur. En niet ten onrechte, al moet ik (nogmaals) zeggen dat zijn werk mij niet altijd evenveel weet te boeien.