Cicero

Wandelen

Wandelen – Henry David Thoreau

“Als je in staat bent om afscheid te nemen van je vader en je moeder, van je broer en je zus, van je vrouw en je kind en je vrienden, wetende dat je ze nooit zult terugzien, als je je schulden hebt betaald, je testament opgemaakt, en al je zaken geregeld, en je een vrij man bent – dan ben je klaar voor een wandeling.” (Wandelen, p.39)

De Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862) heeft bekendheid verworven met zijn Walden, or a life in the woods, uit 1854, een beschrijving van zijn solitaire verblijf in de natuur in een hut aan de rand van een meer, Walden Pond. In zijn hier voor het eerst in Nederlandse vertaling gepresenteerde voordracht Walking, or the Wild, uit 1862, pleit Thoreau met vuur voor individuele vrijheid, eigenheid en zelfstandigheid, en kiest hij onomwonden partij voor de sublieme geografie van de wilde, niet door mensenhand bewerkte of ingerichte natuur. (uitgeverstekst)

Het essay van Thoreau, dat Wandelen heet, gaat slechts gedeeltelijk over wandelen. Sterker, hij vindt wandelen om het wandelen, als louter lichamelijke bezigheid, een nogal zinloze exercitie. Thoreau wandelt niet slechts met zijn benen, hij loopt met zijn gedachten en mijmert zich een weg naar zijn ideale wereld. (aldus Jelle Reumer in het nawoord bij de uitgave). Steekwoorden in die ‘van-de-hak-op-de-tak’ filosofie zijn West en Wildness: de wildernis gesteld tegenover de menselijke beschaving, en het onontdekte (Amerikaanse, wilde…) Westen als land van de toekomst, in contrast met het traditionele (Europese) oosten dat in het verleden leeft:

“We trekken oostwaarts om onze geschiedenis te leren kennen en onze kunst en literatuur te bestuderen, het spoor volgend van de ontwikkeling van onze soort; westwaarts gaan we naar de toekomst, gedreven door ondernemingslust en zin voor avontuur. De Atlantische Oceaan is onze Lethe, die ons bij onze overtocht de mogelijkheid heeft geboden de Oude Wereld en haar instituties te vergeten.” (p.54)

Thoreau verwoordt hier eigenlijk de 19^eeeuwse Amerikaanse visie van kolonist en pionier. Die worstelt om zich los maken van het Europese moederland en zich een plaats te veroveren op zijn nieuwe continent. Dat gebeurt zowel letterlijk (met de grote continentale trek naar het westen) als in geestelijke en morele zin, waar pragmatisme, doelmatigheid en toekomst de plaats moeten innemen van contemplatie, traditie en geschiedenis. Thoreau vindt hierin de legitimatie van een ‘American way of life’. De toekomst is aan het ‘nieuwe’ continent:

“Als de maan hier groter oogt dan in Europa, oogt de zon waarschijnlijk ook groter. Als de Amerikaanse hemels oneindig veel hoger lijken, en de sterren helderder, vertrouw ik erop dat deze feiten symbool staan voor het niveau dat de filosofie, de poëzie en de godsdienst van haar inwoners ooit zal bereiken. (…) Want ik geloof dat het klimaat op deze manier van invloed is op de mens – zoals ook de berglucht iets bevat dat de geest voedt en inspireert. Is het niet waarschijnlijk dat de mens onder deze gunstige omstandigheden intellectueel en fysiek zal opklimmen naar een hogere graad van volmaaktheid? (…) Ik vertrouw erop dat onze scheppingsdrift groter zal zijn, dat ons denken helderder, frisser, glanzender zal zijn – zoals onze luchten; onze kennis zal onuitputtelijk en weids zijn – zoals onze vlakten; ons verstand subliem – zoals onze donder en bliksem, onze rivieren, bergen en bossen; en onze ruimhartigheid zal groot zijn – groot als onze grote meren.” (p.59-60)