Cicero

Wilde rozen

Wilde rozen, en andere verhalen – Konstantin Paustovski

Een bundeltje van vijf schijnbaar willekeurige verhalen. Aan de datering van de verschillende verhalen te zien heeft de samensteller een soort dwarsdoorsnede van de schrijverscarrière voor ogen gestaan: alle verhalen stammen uit een ander decennium: 1924 – 1936 – 1945 – 1951 – 1964. De 120 bladzijden dikke/dunne bundel omvat een schrijversleven van 40 jaar. Wordt hier een ontwikkeling, of juist aftakeling geboekstaafd? Of illustreert deze bundel juist een continuüm binnen dat schrijverschap?

Als daar op basis van slechts vijf verhalen wat te zeggen valt, dan is het dat laatste. De schrijver slaagt erin om elk verhaal een eigen sfeer te geven, maar daarbinnen (of -boven) bestaat er een grotere eenheid. Die is (volgens mij) te vatten in de term ‘melancholie’, in de zin van een ‘onvervuld verlangen’. De hoofdpersonen van de verhalen accepteren hun plaats in de wereld, maar dat gaat gepaard met een soort weemoedige stemming.

Dat komt tot uiting in de beschrijving van de omstandigheden (sfeertekening), zoals in het verhaal Etiketten voor koloniale waren: “Boven het water weerklonken de geluiden heel ijl, ze tinkelden als een vluchtig aangeraakte snaar en losten op in de spelonken van de vochtige straten waar de muilezels in de zon stonden te dutten.” (p.28)

Of in de slotzinnen van het verhaal Een druilerige dageraad” “Olga stond daar nog steeds. In het aarzelende daglicht kon je haar nauwelijks zien. Hij zwaaide, maar ze reageerde niet. De boot voer steeds verder weg, lange golven naar de boorden van de rivier stuwend en de bakens aan het schommelen brengend, terwijl de grienden op de zandoevers met haastig gefluister antwoord gaven op de slagen van de schoepen.” (p.91)

En – laatste voorbeeld – de constatering aan het begin van het verhaal De Iljinskikolk: “Voor je goed en wel tot jezelf komt, verbleekt je jeugd reeds en verdoffen je ogen. En intussen heb je nog niet eens een honderdste van de betoveringen gezien die het leven rond ons heeft verspreid.” (p.108)

Dat laatste illustreert gelijk het tweede overheersende kenmerk in de verhalen, de liefde voor de natuur, en voor het prachtige Rusland in het algemeen. Niet zo koel als ik het hier opschrijf, maar op die licht nostalgische en melancholische toon die een belangrijk deel van de Russische literatuur van de late 19^e en vroege 20^e eeuw kenmerkt. Naast Paustovski is Tsjechov daar een voorbeeld van, maar ook een ‘revolutionair’ schrijver als Maxim Gorki. Voor mij is die melancholie of weemoed een kenmerkende eigenschap die ik erg waardeer in (met name) Russische literatuur.