Cicero

Zwart licht

Zwart licht – María Gainza

Eerder las ik de verhalenbundel Oogzenuw, het literaire debuut van deze Argentijnse schrijfster. Daarvan was ik nogal onder de indruk, en dus ben ik erg benieuwd naar een ‘vervolg’ daarop, de roman Zwart licht.

Aan het eind van het eerste verhaal in de bundel Oogzenuw concludeert de verteller: …”en ik weet ook niet waarom ik het nu vertel, maar ik vermoed dat het altijd zo gaat: je schrijft iets om iets anders te vertellen.” (Oogzenuw, p.18)

Zwart licht lijkt op dezelfde manier ontstaan te zijn. Er lopen een aantal verhaallijnen door de roman, die successievelijk worden opgepakt, een tijdlang gevolgd en uitgewerkt, en die dan afbreken en overgaan in een andere verhaallijn. De verteller vertelt over haar zoektocht in het leven naar een soort ‘zin’, of wat minder verheven, ‘bezigheid’:

“Ik ben geboren met een scheve lach, door een zwak spiertje staat als ik lach mijn rechtermondhoek hoger dan mijn linker. Mensen zeggen dat dat defect mijn doortrapte aard verraadt”. Min of meer bij toeval komt verteller te werken op een taxatiebureau van een algemene bank, waar de waarde van ter onderpand van lening aangeboden (kunst-) objecten moet worden vastgesteld. Zij wordt de assistent van kunsthistorica Enriqueta, een persoon waarmee zij zich al snel verwant voelt en die haar heel sterk beïnvloedt en ‘opvoedt’. Deze vrouw bezit de positie en de autoriteit om ‘kunst’ van een certificaat van echtheid te voorzien. Gewapend met deze macht gaat zij deel uitmaken van een omvangrijk netwerk van kunstvervalsers.

Als Enriqueta vrij plotseling overlijdt, blijft de verteller min of meer ontheemd achter. Zij is haar baken in het leven, en daarmee haar zorgvuldig opgebouwde ‘bezigheid’ kwijt. Om te overleven accepteert zij tenslotte een baantje als kunstrecensent. Daarnaast begint ze een zoektocht naar een (voormalige) meestervervalser die is ‘ondergedoken’. Waarom ze dat doet blijft wat vaag, maar lijkt ook weer sterk op het zoeken naar een ‘zin’ van het bestaan, een ‘bezigheid’. De zoektocht naar de kunstvervalser levert uiteindelijk niets op, waarmee het verhaal uitdooft als de spreekwoordelijke nachtkaars…

Het enige dat overblijft zijn de woorden, de taal van het verhaal. En die is prachtig: beeldend en suggestief. Na de dood van Enriqueta treurt de verteller:

“Ik geloof dat ik om heel veel dingen huilde, waarvan sommige helemaal niks met Enriqueta te maken hadden. Zo werkt dat met tranen: net als het water dat zich verzamelt in het gootje op het terras, voeren ze oude bladeren, vergeten dingen mee.” (p.26) En even later:

“De tuinman zette zijn machine weer aan, dus ik begreep dat de begrafenis voorbij was.” (p.29)

Ondanks het gemis aan een duidelijke verhaallijn of ‘plot’ is deze roman daarmee alleszins de moeite waard. Al ben ik van mening dat de overstap van het korte verhaal (Oogzenuw) naar roman (Zwart licht) niet helemaal geslaagd is.