Cicero

Het verboden rijk

Het verboden rijk – J. Slauerhoff

“Het verboden rijk van J. Slauerhoff (1898-1937) is een meesterlijk geschreven roman die niet alleen spannend is maar ook een compositorisch en stilistisch hoogtepunt uit de Nederlandse 20ste eeuwse letteren. Het verboden rijk, China, is het toneel van de roman waarin de lotgevallen worden beschreven van de 16de eeuwse Portugese dichter Luís Vaz de Camões die schipbreuk lijdt onderweg naar Macau en een 20ste eeuwse Ierse marconist die het slachtoffer wordt van zeerovers.” (Uitgeverstekst)

Zo ‘cryptisch’ als bovenstaande omschrijving, precies zo is ook deze “meesterlijk geschreven roman”. Compositorisch is het een soort lappendeken, die in het hoofd van de lezer nog moet worden aaneengenaaid tot een logisch verhaal. Een complicerende factor daarbij is het feit dat de twee ‘hoofdlijnen’, de 16^e-eeuwse lotgevallen van de Portugese dichter Camoës en de 20^e-eeuwse tegenhanger daarvan, qua ‘beleving’ min of meer parallel verlopen maar dat de ‘inhoudelijke noodzaak’ van die spiegeling van twee totaal verschillende personen en tijdvakken daarbij in duister gehuld blijft.

Waarschijnlijk is dat ook de intentie van de schrijver geweest. Niet de mensen staan centraal in deze roman, zij zijn niet de eigenlijke ‘hoofdpersonen’ in het verhaal, maar dat grote mysterieuze land – ‘het verboden rijk’ – waarin deze mensen (en tijden) verdwalen… Die sfeer, dat alles overschaduwende dreigende onheil waarin de ‘westerling’ te allen tijde aan ten onder gaat, dat is wellicht het eigenlijke thema van deze roman.

Een fascinerend boek! Hallucinerend, van tijd tot tijd, en met de snelheid en directheid van een stripverhaal:

“Bij een steen, ergens in het binnenland, ben ik neergevallen, ik werd wakker in een vuil Chinees hotel in Macau. Dat ik daar was, merkte ik pas toen ik de straat opging. Ik was dus aan de ramp van de Lochcatherine ontkomen. Misschien de enige. Hoe, dat zou ik wel nooit te weten komen. Ik herinnerde mij droomtoestanden als verre avonturen. (…) Aan deze gedachten en nog andere, merkte ik, dat ik weer goed op weg was gek te worden. Ik kleedde mij haastig weer aan, nu was het of niet meer een stoflaag van maanden, zoals het werkelijk het geval was, maar een oude huid, die ik nooit meer af kon stropen, mij vast omsloot. Ik stond buiten in de steeg naast het logement en holde plotseling weg, besloten toch maar de laatste nacht te gaan fanfan spelen. Toen ik de steeg uitliep brak ik haast mijn benen over de loopstokken van een riksja, die daar stond, en rolde er meteen maar in. Het was nu al bijna donker, toch was er weinig volk op straat, zoals anders bij avondval in alle oosterse steden. In de huizen was ook weinig licht, te arm waren ze om een talkkaars te kopen. Gauw wilde ik deze buurt uit zijn en ik dreef mijn koelie aan zonder te zeggen waarheen hij mij brengen zou.” (p.126-27)